مشخصات حرفه پرورش مرغ تخم گذار

آشنایی کلی

حدود 4000 سال پیش بشر شروع به اهلی کردن مرغ کرد. در ابتدا برای اهداف فرهنگی و مذهبی مورد استفاده قرار می گرفت. سپس از پرها و استخوانهای آنها در ابزارآلات موسیقی و دکوراسیونها استفاده کردند. کمی بعد به عنوان سرگرمی پرورش داده می شدند. اما امروزه نقش مهمی در زنجیره غذایی ما بازی می کنند. تخم مرغ منبع ارزشمند و مقرون به صرفه ای از پروتئین و ویتامین های با کیفیت بالاست که برای رشد طبیعی افراد به ویژه برای کودکان لازم و ضروری است. علاوه بر این، در صنایع غذایی موارد مصرف متعددی دارد. از این رو از بازار فروش مناسبی برخوردار است.

نژادهای انواع مرغ

ژادهای متعددی از مرغ ها وجود دارد. برخی از آنها برای تولید گوشت مناسب هستند، برخی برای تولید تخم مرغ و نژادهایی هم وجود دارند که هم برای تولید گوشت و هم برای تولید تخم مرغ مناسب و قابل پرورش هستند.

نژادهای تخم گذار

مرغ هایی که برای تولید تخم مرغ پرورش داده می شوند اصطلاحاٌ به عنوان مرغ تخم گذار شناخته می شوند. تقریباً همه انواع مرغ های تخم گذار در سنین 5 تا 6 ماهگی شروع به تخم گذاری می کنند. گونه های تجاری این نژاد، یه طور میانگین، حدود 300 تخم مرغ در سال تولید می کنند. به طور نسبی وزن نژادهای تخم گذار کمتر از نژادهای گوشتی و گوشتی-تخم گذار است و بلوغ جنسی آنها زودتر روی می دهد. روند روی تخم خوابیدن یا اصطلاحاً «کرچ» شدن آنها کمتر است و از ضریب تبدیل غذا به تخم مرغ بالاتری نسبت به سایر نژادها برخوردارند. بدن آنها چربی کمتری دارد و تخم های آنها نیز بزرگتر است.

مرغ های گوشتی

این نوع مرغ ها تنها با هدف تولید گوشت مورد استفاده قرار می گیرند. گوشت آنها خوشمزه تر از نژاد تخم گذار است. تا سن 2 ماهگی تقریباً 4 کیلوگرم غذا مصرف می کنند و وزن آنها به حدود 2 تا 2.5 کیلوگرم می رسد. به طور کلی وزن آنها بیشتر از سایر نژادهاست. روی تخم هایشان نمی خوایند. ضریب تبدیل غذا به گوشت بالاست و رشد سریعی دارند. چربی آنها بالاست، قدرت تخم گذاری آنها پایین است.

مرغ های دوگانه ( گوشتی- تخم گذار)

این نژاد هم تخم گذار هستند و هم افزایش وزن مناسبی پیدا می کنند. از ویژگی های این نژاد، اندازه متوسط آنهاست. تخم گذاری کمتری نسبت به مرغ های تخم گذار دارند.مقدار چربی مناسبی برخوردارند و خیلی خوب رشد می کنند

مرغ های تخمگذار در ایران را می توان به سه گروه زیر تقسیم کرد:

• صنعتی: این نژادها همگی وارداتی هستند. مانند لهمن1، لگهورن2 و شیور3

• بومی: این نوع نژادها بومی ایران بوده که با توجه به وجود اقلیم های مختلف در ایران، گونه های مختلفی نیز وجود دارد. مانند: خزک سیستانی، دشتیاری، مرندی، کرکر زرد کردی، سیاه اصفهانی و ...

• دورگ: این مرغ ها حاصل تلاقی توده ها و نژادهای مرغ بومی ایرانی با مرغ های صنعتی تخم گذار و یا مرغ های بومی تخم گذار کشورهای دیگر می باشد. مانند: دو رگ گلپایگان که حاصل تلاقی نژادهای و توده های ایرانی با نژاد بومی هند می باشد.

انواع انواع سیستم نگهداری

مرغ ها در تمام دنیا تحت شرایط بسیار متفاوتی پرورش داده می شوند که هدف همه آنها تقریباً یکسان است، یعنی بیشترین تولید با کمترین هزینه و کمترین خطرات از این رو، سیستم های مختلفی برای پرورش مرغ تخم گذار وجود دارد. دو شکل کلی برای پرورش مرغ در مقیاس کوچک می توانیم در نظر بگیریم: یکی پرورش معیشتی و دیگری پرورش تجاری است. این دو شکل را می توان با روش ها و سیستم های مختلفی انجام داد. به طور کلی می توانیم این سیستم ها را به چهار دسته سیستم های آزاد، سیستم های نیمه آزاد، سیستم های نیمه متراکم و سیستم ها متراکم تقسیم نمود.

سیستم های با محدوده نیمه آزاد

در این روش، لانه هایی برای اقامت مرغ ها در هنگام شب در نظر گرفته می شود. در طول روز نیز در محوطه محدود شده ای مانند حیاط منزل، گردش می کنند و به جستجوی خوراک می پردازند. البته در این روش، مرغ ها تنها نیمی از نیازهای غذایی خود را از محوطه گردشگاه به دست می آورند و باید مابقی نیاز غذایی آنها توسط پرورش دهنده فراهم گردد

سیستم های با محدوده آزاد

در این سیستم ها برای مرغ ها هیچ محدودیتی وجود ندارد و می توانند برای یافتن غذا در یک منطقه گسترده حرکت کنند. در این روش نگهداری، مرغ ها در تمام شبانه روز در فضای آزاد به سر می برند. هر چند لانه هایی به عنوان پناهگاه برای اقامت مرغها در طول شب در نظرگرفته می شود.

سیستم های نیمه متراکم

این روش همانند سیستم نیمه آزاد است با این تفاوت که مرغ ها در فضای کوچکتری قرار دارند و تغذیه آنها به طور کامل توسط پرورش دهنده انجام می گیرد.

سیستم های متراکم

این روش بیشتر توسط شرکت های تجاری در مقیاس بزرگ به کار برده می شود با این حال در مقیاس های کوچک خانگی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش، مرغ ها یا درون سالن یا درون قفس ها به طور کامل محدود می شوند. طبیعتاً نسبت به روش های قبلی سرمایه اولیه بیشتری نیاز دارد. در این روش، اگرچه پرندگان برای تأمین تمام نیاز های خود، به صاحبان خود وابسته اند. با این حال، بهره وری بیشتری دارند. به طورکلی سه نوع سیستم یا روش متمرکز وجود دارد:

سیستم مبتنی بر بستر: • در این سیستم حدود 4 قطعه در هر مترمربع نگهداری می شود. کف سیستم مبتنی بربستر: سالن یک لایه خاک اره، کاه، پوشال مخصوص مرغداری و... به قطر 3 تا 5 سانتیمتر می ریزند و سپس هر چند روز یکبار(بر اساس میزان مدفوع ریخته شده) روی این لایه را با لایه ای دیگر از خاک اره و... می پوشانند با این کار به مرور عمق بستر افزایش پیدا می کند تا به حدود 30 سانتیمتر می رسد. پس از آن کل بستر را تعویض می کنند و این مراحل را تا پایان دوره پرورش بارها تکرار می کنند.

سیستم مبتی بر کفپوش • در این سیستم به جای استفاده از بستر، از کفپوش های مشبک چوبی سیستم مبتنی بر کفپوش: یا سیمی استفاده می شود که می توان در این روش تا 5 قطعه مرغ در هر متر مربع نگهداری کرد. این شبکه ها سطح تماس پرنده با مدفوعش را کاهش می دهد.

سیستم مبتنی بر قفس این سیستم معمولاً برای مرغ های تخم گذار که در طول عمر تولیدی سیستم مبتنی بر قفس: خود در قفس نگهداری می شوند مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش در هر متر مربع می توان تا 8 قطعه مرغ نگهداری کرد.

در روش فوق قفس هایی در داخل سالن تعبیه می شود و مرغ ها را داخل این قفس ها پرورش می دهند. به عقیده برخی از صاحب نظران، بهترین روش پرورش مرغ تخم گذار، سیستم پرورش در قفس است که برای آن مزیت های زیر را بر می شمارند:

1- مرغ ها را میتوان در یک فضای کوچکتر نگهداری کرد

2- مرغ ها را میتوان در یک فضای تمیزتر نگهداری کرد

3- تخم مرغ ها کمتر آسیب میبینند و شکسته می شوند

4- تخم مرغ ها تمیزتر باقی می مانند

5- تخم مرغ ها می توانند به آسانی جمع آوری شوند

6- احتمالا مبتلا شدن مرغ ها به بیماری متر می شود

7- احتمال سرقت آن ها کاهش می یابد

8- به مراقبت کمتری احتیاج دارد

9- آب تمیزتر باقی می ماند

10 - غذا به راحتی به هدر نمی رود

عوامل موثر بر تولید تخم مرغ

تولید تخم مرغ بخش طبیعی تولید مثل در مرغ های سالم و جوان است. عوامل متعددی وجود دارد که می تواند تولید تخم مرغ را تحت تأثیر خود قرار دهند. مهمترین این عوامل، سن مرغ، تغذیه، نور، دمای محیط و بیماری ها می باشد. بر همین اساس، پرورش دهندگان مرغ، بهتر است نسبت به این عوامل آگاهی پیدا کنند تا با کنترل آنها بتوانند بیشترین بازدهی و تولید را داشته باشند. در ادامه به بررسی هر یک از این عامل ها می پردازیم.

سن مرغ

مرغ ها به طور معمول و در شرایط مساعد در هفته بیستم یا بیست و یکم از زندگی شروع به تخم گذاری می کنند و در 6 تا 8 هفته بعد به اوج تخم گذاری می رسند. حدود 6 تا 8 هفته نیز در اوج باقی می مانند و سپس میزان تخم گذاری آنها کاهش پیدا می کند. بنابراین بهترین سن برای پرورش مرغ ها قبل از رسیدن به سن بیست هفتگی است.

تغذیه

مرغ های تخم گذار نیازمند یک رژیم غذایی کامل و متعادل شامل انرژی، پروتئین و کلسیم هستند. آب تمیز نیز یک ماده مغذی مهم است که اغلب نادیده گرفته می شود. مرغ های تخم گذار نیازمند دسترسی به آب تمیز در طول شبانه روز هستند. در صورتی که منابع غذایی مناسبی در اختیار مرغ ها قرار نگیرد، نه تنها نمی توانند به خوبی تخم مرغ تولید کنند بلکه سبب ضعف و بیماری آنها نیز می گردد. همه عناصر یاد شده در مواد غذایی که مرغ ها مصرف می کنند، می تواند وجود داشته باشد. مهمترین موادی که به عنوان خوراک مرغ، در نظر گرفته می شود به شرح زیر می باشد:

• غلات:گندم، ذرت، جو و...
• محصولات جانبی غلات:سبوس جو، سبوس برنج و...
• چربی ها:چربی های زاید و پسماند کشتارگاهها
• روغن ها:روغن های پسماند رستوران ها، کارخانجات صابون سازی، روغن سویا
• پروتئین های گیاهی:انواع کنجاله ها مانند تخم پنبه، سویا و...
• پروتئین های حیوانی:پودر گوشت، پودر ماهی و...
• اسیدهای آمینه خالص : متیونین و...

نور محیط

روشنایی روز، چرخه تولیدمثلی مرغ های تخم گذار را تحریک می کند به طوریکه زمانیکه در معرض نور بیشتری قرارمی گیرند تولید آنها افزایش می یابد. مرغ ها معمولاً در ماههای بهار و تابستان به دلیل تماس طولانی تر با نور خورشید، تخم مرغ های بیشتری تولید می کنند

دمای محیط

دمای مطلوب برای تخم گذاری 11 تا 26 درجه سانتیگراد است. هر چه دما بیشتر از 26 درجه باشد تولید تخم مرغ و کیفیت آن کاهش می یابد و دماهای بالای 40 درجه بسیار خطرناک است

بیماری

بیماری نه تنها یک عامل مخرب برای تولید تخم مرغ است که سلامت کل گله را به خطر می اندازد. مهمترین بیماری ها عبارتند از: نیوکاسل، آنفولانزا، کوکسیدیوز و گامبرو. اجرای برنامه های پیشگیری برای سالم نگهداشتن مرغ و حفظ سطح تولید تخم مرغ بسیار مهم است. کنترل عوامل فوق می تواند نقش به سزایی در بازدهی اقتصادی پرورش مرغ داشته باشد. بر این اساس، برای بالاترین بازدهی، سیستم های متمرکز می تواند انتخاب مناسبی باشد. لذا در ادامه به چگونگی کنترل عوامل یاد شده در سیستم های متمرکز می پردازیم.

مدیریت واحد مرغداری کوچک

برای کنترل عوامل موثر بر تولید تخم مرغ، نیازمند آن هستیم تا مرغ ها را در یک محیط خاص محدود کنیم. بدین منظور برای پرورش موفقیت آمیز مرغ تخم گذار، باید در ابتدا جایگاه مناسبی تهیه و سپس تجهیزات مورد نیاز را در آن نصب کرد. مهمترین قسمت جایگاه پرورش مرغ، سالن مرغداری است که خود از اجزای مختلفی تشکیل می شود.

جایگاه مناسب، سالنی است که از مرغ ها در برابر باران، باد، سرما، سارقان و شکارچیان محافظت می کند و شیوع بیماری ها را کاهش می دهد. هوای تازه و نور کافی فراهم می کند، فضای مناسب برای دانخوری و آبخوری دارد و لانه های راحت برای رشد و تخم گذاری فراهم می کند

اولین موضوعی که در انتخاب مکان احداث مرغداری از اهمیت زیادی برخوردار است، این است که مکانی را انتخاب کنید که همسایه های اطراف شما از اینکه در آنجا به نگهداری مرغ می پردازید، شاکی و ناراضی نباشند. چرا که با شکایت همسایه ها ممکن است دستگاههای متولی امر، مانع از فعالیت شما گردند. موضوع دیگر، ابعاد مورد نیاز سالن است. در صورتی که بتوانید شرایط بسیار استانداردی فراهم کنید، می توان، در سیستم مبتنی بر بستر(سالن)، در هر متر مربع 5 قطعه مرغ نگهداری کرد. به عبارتی برای 100 قطعه مرغ، سالنی با مساحت 20 متر مربع می تواند کافی باشد. کف سالن، دیواره ها و سقف سالن باید از مصالحی درست شوند که قابلیت شستشو، ضد عفونی و شعله افکنی داشته باشند. ضمن اینکه برای صرفه جویی در انرژی، دیوارها و سقف باید عایق باشد. قسمتی از ساختمان را برای انبار «دان» (خوراک مرغ) در نظر بگیرید. جهت ساختمان باید طوری طراحی شود که فن و تهویه رو به باد غالب منطقه نباشد. با توجه به اینکه باد در اغلب مناطق ایران از سمت شمال و شمال غرب و بعضاً از جنوب غرب می وزد، بنابراین، فن تهویه باید رو به شرق یا جنوب باشد. در واقع بهتر است ساختمان، جهت شمالی-جنوبی داشته باشد. تهویه ها باید طوری چیده شوند که هوای موجود در تمام نقاط سالن تهویه گردد و اصطلاحاً هوای مرده شکل نگیرد.

تهویه

تهویه هوای سالن مرغداری، یکی از نکات مهمی است که یک پرورش دهنده مرغ باید نسبت به آن حساس باشد. یک مرغدار باید بداند سالن مرغداری او به چه مقدار هوای تازه نیاز دارد. برای دانستن این موضوع می توان از فرمول زیر استفاده کرد:

در فرمول فوق، منظور از وزن کل مرغ ها، وزن نهایی آنهاست، یعنی وزنی که در آخرین روز نگهداری آنها در سالن، از آن برخوردار هستند. این وزن معمولاً حدود 2 کیلوگرم برای هر مرغ در نظر گرفته می شود. ار آنجا که دمای هوا به صورت درجه سانتی گراد بیان می شود، برای تبدیل آن به فارنهایت می توان از فرمول زیر بهره گرفت:

به عنوان مثال، اگر گرمترین دمای یک منطقه در طول سال، حداکثر 45 درجه سانتی گراد باشد، برای تبدیل آن به فارنهایت به صورت زیر عمل می کنیم:

حال اگر در این منطقه، فردی یک سالن 20 متری با 300 قطعه جوجه ای که در پایان دوره نگهداری، هر یک از آنها 2 کیلوگرم وزن دارد، راه اندازی کند. هوای تازه مورد نیاز این سالن به شرح زیر خواهد بود:

به این ترتیب، فن هایی که برای تهویه استفاده می شود باید قادر باشند 3051 متر مکعب هوا را در هر ساعت تهویه نمایند. بهتر است برای این کار به جای استفاده از یک فن بزرگ، از چند فن کوچکتر استفاده کرد و آنها را در عرض ساختمان در ضلع جنوبی تعبیه کرد تا به این طریق هوا در تمامی سطح سالن به یک اندازه جریان داشته باشد. بهترین ارتفاعی که فن ها نصب می شوند یک متر از سطح زمین است. سقف ترجیحاً دو شیب باشد(به استثنای مناطق خیلی گرم که سقف یک شیب مناسب تر است). بر اساس شرایط آب و هوایی منطقه، ارتفاع دیواره های کناری و تاج سالن می تواند متفاوت باشد:

پنجره های ورود هوا

از نکات دیگری که باید در طراحی سالن رعایت شود، ابعاد پنجره های ورودی هوا است. برای به دست آوردن ابعاد مناسب پنجره، از میزان هوای تازه مورد نیاز سالن، استفاده می کنیم. • در مثال قبل 3051 متر مکعب در ساعت، به هوای تازه احتیاج داشتیم. این مقدار را تقسیم بر 3600 می کنیم و حاصل را بر عدد 3 تقسیم می کنیم. نتیجه به دست آمده مساحت پنجره مورد نیاز را نشان می دهد:

اگر از این عدد جذر بگیریم ابعاد پنجره به دست می آید

در حقیقت پنجره ای به ابعاد 53 سانتیمتر در 53 سانتیمتر نیاز داریم. با توجه به این که بهتر است از دو پنجره مستطیلی استفاده کنیم، پنجره مورد نظر را نصف می کنیم. یعنی از دو پنجره به ابعاد سانتیمتر در 53 سانتیمتر استفاده می کنیم. در زمستان زمانی که هوا سرد است، برای ورود هوا به سالن از پنجره هایی به نام اینلنت استفاده می کنیم. در این حالت پنجره های اصلی باید کاملاً بسته باشند.

در حقیقت پنجره ای به ابعاد 53 سانتیمتر در 53 سانتیمتر نیاز داریم. با توجه به این که بهتر است از دو پنجره مستطیلی استفاده کنیم، پنجره مورد نظر را نصف می کنیم. یعنی از دو پنجره به ابعاد سانتیمتر در 53 سانتیمتر استفاده می کنیم. در زمستان زمانی که هوا سرد است، برای ورود هوا به سالن از پنجره هایی به نام اینلنت استفاده می کنیم. در این حالت پنجره های اصلی باید کاملاً بسته باشند.

نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که تجهیزات خود را به موازات طول سالن قرار دهید تا برای جریان هوا مانعی بوجود نیاید. در شرایطی که از بستر استفاده می کنید، در یک خط دانخوری ها و در خط دیگر آب خوری ها را قرار می دهیم.

سیستم گرمایش و سرمایش

برای خنک کردن هوا می توانیم از کولر استفاده کنیم. برای این کار بهتر است کولر را رو به روی فن ها قرار دهیم. برای گرمایش هم می توانیم از هیتر و برای سالن های کوچک از بخاری استفاده کنیم.

از بین بردن بو در سالن مرغداری

دو شیوه کاربردی برای از بین بردن بوی نامطبوع سالن مرغداری عبارت است از استفاده از زئولیت و اوزون ساز.

استفاده از زئولیت: زئولیت ماده ای معدنی است که می توان آن را با پوشال بستر مخلوط کرد و به این ترتیب باعث کاهش بوی سالن شد. معمولاً 1 تا 2 کیلو از آن را با 3 تا 5 کیلو از پوشال بستر مخلوط می کنند.

دستگاه اوزون ساز: این دستگاه می توان بوی سالن مرغداری را از بین برد. اما از آنجایی که اگر از اوزون از یک مقداری بیشتر شود باعث گیجی پرنده می شود، نباید در استفاده از آن زیاده روی کرد. از مزایای اوزون ساز این است که تا حدودی محیط را نیز ضدعفونی می کند.

تغذیه و جیره

میزان خوراک مرغ ها بر حسب سن آنها متغیر است که معمولاً از حدود 12گرم در سن یک هفتگی شروع می شود و تا 110 گرم در سن 20 هفتگی افزایش می یابد. در جدول زیر می توانید میزان مصرف روزانه مرغ ها را در سنین مختلف ملاحظه نمائید:

بر اساس نظر برخی از کارشناسان، یک جیره مناسب برای مرغ های تخم گذار می تواند از ترکیبات و درصدهای زیر تشکیل شده باشد:

بدون شک بهترین غذا برای مرغ ها، غذایی است که توسط کارخانه های تولید خوراک دام و طیور در بازار عرضه می شود به این دلیل که تمام مواد مغذی مورد نیاز مرغ را در خود دارند. اما از آنجا که خرید خوراک آماده، پر هزینه است، می توانید از منابع غذایی محلی که در دسترس هستند مخلوط مناسبی برای مرغ های خود تهیه کنید تا سبب صرفه جویی در هزینه ها شود. البته باید در هنگام مخلوط کردن دقت لازم را داشته باشید تا نسبت های مناسبی را با یکدیگر مخلوط کنید چرا که کمبود هر یک از مواد مغذی مورد نیاز، سبب کاهش تخم گذاری آنها می شود. همچنین می توانید اجزای جیره قید شده در جدول فوق را به صورت جداگانه از بازار تهیه کنید و به نسبتی که گفته شد با یکدیگر مخلوط کنید، به این ترتیب می توانید جیره ارزانتری بدست آورید.

خوراک خانگی خوب حاوی انرژی، پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی از مخلوط منابع محلی مانند برنج، ذرت، گندم، لوبیا، میوه، سبزی، نان خشک و پوسته تخم مرغ آب پز شده است . البته پوسته تخم مرغ آب پز شده باید خوب آسیاب شود و در ترکیب با سایر اجزای جیره در اختیار مرغ ها قرار گیرد. نکته فابل توجه در بحث تغذیه، در دسترس بودن مستمر آب تازه و تمیز است چرا که آب ماده مغذی مهمی است که به سوخت و ساز بدن مرغ کمک می کند. معمولاً هر مرغ دو برابر جیره غذایی روزانه آب مصرف می کند. بنابراین باید مراقب بود ظروف آب که به آن آبخوری می گویند، همواره آب تازه و تمیز داشته باشد.

تحریک نوری

یکی از عوامل اثر گذار بر تخم گذاری مرغ ها، میزان نور محیطی است که در آن پرورش پیدا می کنند. بر همین اساس، تعداد ساعتهایی که سالن محل نگهداری باید روشنایی داشته باشد، بر حسب سن، تا زمان تخم گذاری متغیر است. این تغییرات می تواند از الگوی زیر پیروی کند

بنابراین برای تأمین روشنایی در پائیز و زمستان که روشنایی روز کمتر از حد نیاز است، بهتر است از نور مصنوعی(نور لامپ) استفاده کرد.

دمای مناسب

از دیگر عوامل تأثیرگذار بر میزان تخم گذاری مرغ ها، دمای محیط است. دمای مناسب برای مرغ ها نیز همانند نور، بر حسب سن مرغ متفاوت است به طوری که در سن یک هفتگی دمای مناسب برای جوجه ها 32 درجه سانتی گراد است و در سن 20 هفتگی یعنی زمانی که وارد مرحله تخم گذاری می شوند دمای مناسب برای آنها بین 11 تا 26 درجه سانتیگراد است. در حقیقت وجود چنین دمایی در سالن محل نگهداری مرغ ها سبب می شود تا آنها بیشترین بازدهی را از نظر میزان تخم گذاری داشته باشند.

جدول فوق دمای مناسب برای هر سن را نمایش می دهد. بر این اساس، دمای مناسب را می توان در زمستان ها با بخاری و هیتر و در تابستان ها با کولر تأمین کرد.

بیماری های مرغ تخم گذار

به طور کلی، منشأ اصلی بیماری های پرندگان به شرح زیر می باشد:

1 . رژیم غذایی نامناسب و کمبود مواد مغذی.

2 . باکتری ها و ویروس ها که از طریق هوا و تجهیزات آلوده و نیز آب و غذای آلوده می تواند منتقل شود.

شایع ترین بیماری ها عبارتند از:

نیوکاسل

بیماری است که از طریق ویروس ایجاد می شود. به طور ناگهانی پدیدار می شود و به سرعت در گله منتشر می گردد.

علائم: علائم این بیماری در مرغ های تخم گذار، افسردگی، کاهش اشتها، کاهش مصرف آب و کاهش چشمگیر تخم گذاری است. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد.

آنفلوآنزاي مرغی

بیماری ویروسی است که بر سیستم تنفسی، گوارشی و عصبی پرنده تأثیر می گذارد. این بیماری معمولاً در فصول سرد سال شیوع پیدا می کند. پرندگان مبتلا باید از بین بروند و لاشه نابود شود و منطقه نگهداری آنها پاکسازی شود.

گامبورو

از جمله بیماری های حاد، واگیردار و ویروسی است که باعث تخریب ارگانهای لنفوئیدی پرنده می شود. ویروس عامل این بیماری بسیار مقاوم است و می تواند تا 4 ماه زنده بماند. این بیماری از طریق مدفوع، غذا و آب انتقال پیدا می کند. برای کنترل بیماری باید واکسیناسیون دقیق انجام شود، بهداشت و قرنطینه به خوبی رعایت گردد.

برونشیت

از بیماری های ویروسی و عفونی است که علائم آن عطسه، خروپف، سرفه، ترشحات بینی و چشمان در مرغ ها است. همچنین تخم گذاری آنها نیز متوقف خواهد شد. این بیماری در اواخر تابستان و اوایل پائیز شایع می گردد.

بهترین راه درمان، پیشگیری است. یکی از راه های پیشگیری، تمیز نگهداشتن محل پرورش مرغ هاست. هرگز به افراد متفرقه و سایر پرندگان اجازه ورود به محل نگهداری مرغ هایتان را ندهید. دیگر اینکه حتماً مرغ های خود را به موقع واکسینه کنید. در زیر، جدول واکسن های مورد نیاز را می توانید ملاحظه نمایید.

آماده سازی محل نگهداری مرغ ها

قبل از آنکه بخواهید جوجه ها یا مرغ های خریداری شده را به محل نگهداری و پرورش منتقل کنید باید جهت رعایت بهداشت و پیشگیری از بروز بیماری، فعالیتهایی را در قالب مراحل زیر انجام دهید:

مرحله اول

شستشو و تمیز کردن سالن نگهداری مرغ ها و وسایل داخل آن. • بهتر است برای شستشوی سالن از کارواش های خانگی استفاده شود. • کار شستشو را باید از سقف شروع کرد. سپس دیوارها و در نهایت کف سالن • آب سالن حتماً به سیستم فاضلاب انتقال داده شود(نه به محوطه بیرون سالن) • کنج ها، گوشه ها، ترک ها و منافذ دیوارها با دقت زیاد شستشو شود

مرحله دوم

برس کشیدن کف و دیوارهای سالن تا ارتفاع یک متر و شستشوی مجدد آنها.

مرحله سوم

شعله دادن سالن: • گوشه ها، ترک ها و منافذ را شعله دهید • شعله افکن در هر نقطه پنج تا شش ثانیه نگهداشته شود

مرحله چهارم

ضدعفونی کردن سالن: • از مواد ضدعفونی سالن مانند جرمی ساید استفاده کنید(یک لیتر برای یک سالن کوچک کافی است) • یک لیتر در 200 لیتر آب می تواند مخلوط شود • حتماً از ماسک استفاده شود • براي ضدعفوني قسمت هاي غیرقابل دسترس مي توان از سمپاش استفاده کرد.

مرحله پنجم

ضد عفونی کردن سالن با آب آهک: • از سنگ آهک استفاده کنید • آب آهک باید آنقدر رقیق باشد تا بتواند به منافذ نفوذ کند.

مرحله ششم

: ضدعفونی کردن وسایل: • برای این کار می توان از محلول ضدعفونی جرمی ساید و پودرهای شوینده استفاده کرد • پس از ضدعفونی، آنها را در آفتاب قرار دهید تا خشک شوند

مرحله هفتم

گاز دادن سالن: • این کار را می توان با استفاده از ترکیب فرمالین و پرمنگنات یا آجر دودزا انجام داد. • برای این کار، ابتدا تمامی سوراخ ها و منافذی که سبب خروج گاز تولید شده می شود را باید بست. • حجم سالن را محاسبه کنید و به ازای هر متر مکعب حجم سالن، 10 گرم پرمنگنات و 20 سی سی فرمالین را با یکدیگر مخلوط کنید. • براي محاسبه حجم سالن باید طول، عرض و ارتفاع سالن را در یکدیگر ضرب کنید. • برای سالنی که 3متر عرض، 6 متر طول و 3 متر ارتفاع دارد، 540 گرم پرمنگنات و حدود یک لیتر و 80 سی سی فرمالین نیاز است. • حتماً از دستکش، ماسک و چکمه استفاده کنید. • دمای سالن حداقل 25 درجه سانتیگراد باشد. • رطوبت سالن حدود 65 درصد • می توان از حلب های 17 کیلویی روغن نباتی استفاده کرد. • حلب ها را از انتهای سالن به فاصله 3 متر 3متر قرار دهید. • سالنی که طول آن 6 متر است، دو ظرف کافی است. • ظرفها را پرمنگنات می ریزیم. • از آخرین ظرف شروع می کنیم و فرمالین را می ریزیم. • این کار باید با سرعت انجام شود. • خارج می شویم و درب سالن را به مدت 24 ساعت می بندیم پس از ضدعفونی سالن، محوطه بیرونی سالن باید ضدعفونی و شعله افکنی گردد. در محل ورودی سالن حوضچه ضدعفونی قرار دهید.

بازاریابی و فروش محصولات مرغ تخم گذار

زنجیره تأمین، شامل تمامی بخش هایی می باشد که بصورت مستقیم یا غیرمستقیم در تأمین خواسته مشتریان با یکدیگر در ارتباط هستند. این بخش ها می توانند شامل تولیدکننده، تأمین کننده، حمل و نقل کنندگان، انبارها، خرده فروشی ها و مشتریان باشند

به زبان ساده تولید هر کالا یا ارایه هر خدمتی در امتداد یک زنجیره تأمین قرار دارد که می تواند فرصت های شغلی متعددی را فعال نماید.

برهمین اساس، مطابق نمودار فوق، تولید تخم مرغ یا پرورش مرغ تخم گذار می تواند فرصت های شغلی از قبیل تولید خوراک طیور، تولید تجهیزات و وسایل پرورش طیور، تولید واکسن و دارو، پرورش مرغ مادر، بازاریابی و توزیع را فعال نماید.

بازاریابی تخم مرغ

تولیدکنندگان تخم مرغ، می توانند به دو شیوه، تخم مرغ های خود را به دست مصرف کننده برسانند؛ به صورت مستقیم و به صورت غیر مستقیم.

بازاریابی مستقیم شامل روش های زیر است:

فروش در محل تولید(مزرعه):

تولیدکنندگان ممکن است قادر به فروش تخم مرغ در همان محلی که مرغ ها را پرورش می دهند باشند. مزیت این روش آن است که بدون هیچ هزینه ای قادر به فروش تولیدات خود هستند و برای مصرف کنندگان نیز این مزیت را دارد که تخم مرغ تازه تر و با کیفیت تری دریافت می کنند.

فروش خانه به خانه:

برخی مصرف کنندگان ترجیح می دهند تخم مرغ را مستقیماً درب منزل خود تحویل بگیرند. در این حالت ممکن است مصرف کننده حاضر به پرداخت قیمت بالاتری باشد.

روزبازارهـا:

معمولاً یک تولیدکننده می تواند غرفه ای در بازارهای روز اختیار کند و محصولات خود را در آنجا عرضه کند

مغازه ها و سوپرمارکت محل(خرده فروش محلی):

تولیدکننده می تواند تخم مرغ های خود را مستقیماً به یک خرده فروش محلی بفروشد. در این حالت ممکن است مجبور باشد محصولات خود را به قیمت پایین تری بفروشد. در برخی موارد ممکن است تولیدکنندگان بتوانند تخم مرغ های خود را مستقیماً به مشتریان نهادی مثل هتل ها، رستوران ها، مدارس و بیمارستان ها بفروشند.

بازاریابی غیرمستقیم که از یک کانال بازاریابی استفاده می کند. این کانال می تواند شامل عناصر زیر باشد:

جمع کننده تخم مرغ

کار جمع آوری تخم مرغ را از تولیدکنندگان محلی برعهده دارند. ممکن است حق کمیسیون دریافت کنند یا مستقیماً به حساب خود از تولیدکنندگان خریداری کنند.

عمده فروش

توزیع کننده عمده است که بازار خرده فروشی را متعادل می کند

خرده فروش

فروشندگان تخم مرغ در مناطق شهری هستند. خرده فروش ها می توانند فروشگاه های مواد غذایی، سوپرمارکت ها و مغازه های محلی باشند

زمانی می توان از این روش استفاده کرد که تولیدکننده قادر نیست تخم مرغ های خود را به صورت مستقیم بفروشد. البته چنین کانالی به بازار گسترده تری دسترسی دارد و شناخت بهتری از بازار تخم مرغ دارد.

سناریوهاي پرورش مرغ

به طور کلی، با توجه به مباحث یاد شده در بخش های قبلی، می توانیم با سه روش مختلف براساس اهداف تجاری، نیمه تجاری و معیشتی به پرورش مرغ بپردازیم.

با توجه به اینکه از یک سو نهادهای صادر کننده مجوز، از قبیل جهادکشاورزی و نظام صنفی کشاورزی، در هنگام تدوین کتاب حاضر، به متقاضیان اجازه احداث واحدهای تجاری پرورش مرغ را نمی دهند و از سوی دیگر قیمت دان طیور به گونه ای افزایش یافته است که توجیه اقتصادی آن را کاهش داده است، در این بخش به توضیح سناریوی معیشتی پرورش مرغ می پردازیم که به مجوز و خرید دان از بازار نیازی ندارد، با این حال می تواند به معیشت خانوار کمک کند و برای آنها درآمد مکمل ایجاد نماید.

سناریوی معیشتی پرورش مرغ

تولیدکنندگان تخم مرغ، می توانند به دو شیوه، تخم مرغ های خود را به دست مصرف کننده برسانند؛ به صورت مستقیم و به صورت غیر مستقیم.

بازاریابی مستقیم شامل روش های زیر است:

فروش در محل تولید(مزرعه):

در حالت معیشتی، تولید تخم مرغ در یک گله، تحت تأثیر دو عامل اصلی قرار دارد: 1-میزان تخم گذاری یک مرغ 2- تعداد کل مرغ های بالغ موجود در گله که قادر به تخم گذاری هستند. به طور معمول، مرغ بومی در طول 24 روز می تواند 12 تخم بگذارد، سپس کرچ می شود و 21 روز روی تخم های خود می نشیند تا جوجه ها از تخم خارج شوند. بعد از خارج شدن جوجه ها از تخم، مرغ مادر 60 تا 80 روز از جوجه های خود مراقبت می کند. سپس حدود 15 روز طول می کشد تا مجدد تخم گذاری نماید. بر این اساس، یک مرغ بومی هر 140 روز می تواند یک دوره، تخم گذاری نماید و جوجه های خود را بزرگ کند. از این رو، هر مرغ در طول سال تقریباً 2.6 دوره تخم گذاری دارد

در حالت معیشتی، تولید تخم مرغ در یک گله، تحت تأثیر دو عامل اصلی قرار دارد: 1-میزان تخم گذاری یک مرغ 2- تعداد کل مرغ های بالغ موجود در گله که قادر به تخم گذاری هستند. به طور معمول، مرغ بومی در طول 24 روز می تواند 12 تخم بگذارد، سپس کرچ می شود و 21 روز روی تخم های خود می نشیند تا جوجه ها از تخم خارج شوند. بعد از خارج شدن جوجه ها از تخم، مرغ مادر 60 تا 80 روز از جوجه های خود مراقبت می کند. سپس حدود 15 روز طول می کشد تا مجدد تخم گذاری نماید. بر این اساس، یک مرغ بومی هر 140 روز می تواند یک دوره، تخم گذاری نماید و جوجه های خود را بزرگ کند. از این رو، هر مرغ در طول سال تقریباً 2.6 دوره تخم گذاری دارد

حالت اول:

• هر مرغ در طول یک دوره 140 روزه 12 تخم می گذارد.
• عدد از تخم مرغ ها فروخته می شوند.
•8 تخم مرغ دیگر برای جوجه کشی مورد استفاده قرار می گیرد.
• 75 درصد از تخم ها تبدیل به جوجه می شوند و 6 جوجه از تخم بیرون می آیند.
• 50 درصد آنها قبل از رسیدن به سن 6 هفتگی به دلایل مختلف از جمله شکار یا بیماری تلف می شوند. در واقع تنها 3 قطعه جوجه موفق می شوند به سن 6 هفتگی برسند.
• از 3 جوجه باقیمانده احتمال تلف شدن 50 درصد آنها نیز قبل از رسیدن به 24 هفتگی که سن یک پرنده بالغ است، وجود دارد.

بر این اساس، به ازای هر مرغ می توانیم در هر دوره تخم گذاری 1.5 پرنده(مرغ و خروس) بالغ داشته باشیم. با توجه به اینکه تعداد دوره های تخم گذاری در طول سال 2.6 است. هر مرغ به صورت طبیعی و با کمترین هزینه می تواند در طول یکسال 4 مرغ بالغ و 10 تخم مرغ تولید داشته باشد. با این حساب، گله مذکور در پایان سال 20 پرنده(10 مرغ و 10 خروس) و 50 عدد تخم مرغ تولید خواهد داشت.

اگر قیمت هر مرغ و خروس بالغ را 50 هزار تومان در نظر بگیریم و قیمت هر تخم مرغ محلی را 1000 تومان، فرد مورد نظر ما در طول یک سال مبلغی حدود یک میلیون و 50 هزار تومان درآمد خواهد داشت. با توجه به اینکه در ابتدای سال بابت خرید 5 مرغ و یک خروس مبلغی حدود 300 هزار تومان هزینه کرده است، درآمد خالص او در طول سال 750 هزار تومان و به صورت ماهانه حدود 62 هزار تومان خواهد بود.

در حالت فوق، مرغ ها به حال خود رها شده اند تا تحت شرایط آزاد از خود مراقبت نمایند. در این روش مرغ ها آب و غذای خود را می یابند و به صورت طبیعی زاد و ولد می کنند و جوجه های خود را به تنهایی بزرگ می کنند. حال اگر توجه بیشتری به مرغ هایمان داشته باشیم و از آنها مراقبت بیشتری به عمل آوریم و مقداری تغذیه مکمل(روزانه 100 گرم دانه ذرت خرد شده) در اختیار آنها قرار دهیم می توانیم تا 50 درصد تلفات را کاهش دهیم. لذا، حالت دوم را بدین شرح خواهیم داشت:

حالت دوم:

• هر مرغ در طول یک دوره 140 روزه 12 تخم می گذارد.
• 4 عدد از تخم مرغ ها فروخته می شوند
• 8 تخم مرغ دیگر برای جوجه کشی مورد استفاده قرار می گیرد.
• 75 درصد از تخم ها تبدیل به جوجه می شوند و 6 جوجه از تخم بیرون می آیند.
• 25 درصد آنها قبل از رسیدن به سن 6 هفتگی به دلایل مختلف از جمله شکار یا بیماری تلف می شوند. در واقع تنها 4.5 قطعه جوجه موفق می شوند به سن 6 هفتگی برسند.
• از 4.5 جوجه باقیمانده احتمال تلف شدن 25 درصد آنها نیز قبل از رسیدن به 24 هفتگی که سن یک پرنده بالغ است، وجود دارد.

بر این اساس، به ازای هر مرغ می توانیم در هر دوره تخم گذاری 3 پرنده(مرغ و خروس) بالغ داشته باشیم. با توجه به اینکه تعداد دوره های تخم گذاری در طول سال 2.6 است. هر مرغ به صورت طبیعی و با کمترین هزینه می تواند در طول یکسال 8 مرغ بالغ و 10 تخم مرغ تولید داشته باشد. با این حساب، گله مذکور در پایان سال 40 پرنده(20 مرغ و 20 خروس) و 50 عدد تخم مرغ تولید خواهد داشت.

اگر قیمت هر مرغ و خروس بالغ را 50 هزار تومان در نظر بگیریم و قیمت هر تخم مرغ محلی را 1000 تومان، فرد مورد نظر ما در طول یک سال مبلغی حدود دو میلیون و 50 هزار تومان درآمد خواهد داشت. با توجه به اینکه در ابتدای سال بابت خرید 5 مرغ و یک خروس مبلغی حدود 300 هزار تومان هزینه کرده است و نیز تا پایان سال حدود 55 هزارتومان دانه ذرت مصرف کرده است( 36.5 کیلو گرم ذرت کیلویی 1500 تومان) ، درآمد خالص او در طول سال حدود یک میلیون و 695 هزار تومان و به صورت ماهانه حدود 141 هزار تومان خواهد بود.

حالت سوم:

چنانچه فردی که متقاضی پرورش و نگهداری مرغ است فضای کافی برای تغذیه مرغ های بیشتری داشته باشد، می تواند به جای فروش جوجه هایی که در دوره اول تخم گذاری مرغ ها متولد شده اند و به 24 هفتگی، یعنی سن تخمگذاری، رسیده اند، آنها را حفظ نماید و از آنها بهره برداری کند. بر این اساس خواهیم داشت:

• هر مرغ در طول یک دوره 140 روزه 12 تخم می گذارد.
• 4 عدد از تخم مرغ ها فروخته می شوند.
• 8 تخم مرغ دیگر برای جوجه کشی مورد استفاده قرار می گیرد.
• 75 درصد از تخم ها تبدیل به جوجه می شوند و 6 جوجه از تخم بیرون می آیند.
• 25 درصد آنها قبل از رسیدن به سن 6 هفتگی به دلایل مختلف از جمله شکار یا بیماری تلف می شوند. در واقع تنها 4.5 قطعه جوجه موفق می شوند به سن 6 هفتگی برسند.
• از 4.5 قطعه جوجه باقیمانده، احتمال تلف شدن 25 درصد آنها نیز قبل از رسیدن به 24 هفتگی که سن یک پرنده بالغ است، وجود دارد.

بر این اساس، به ازای هر مرغ می توانیم در هر دوره تخم گذاری 3 پرنده(مرغ و خروس) بالغ داشته باشیم. با توجه به اینکه تعداد دوره های تخم گذاری در طول سال 2.6 است. هر مرغ به صورت طبیعی و با کمترین هزینه می تواند در طول یکسال 8 مرغ بالغ و 10 تخم مرغ، تولید داشته باشد. با این حساب، گله مذکور در پایان سال 40 پرنده(20 مرغ و 20 خروس) و 50 عدد تخم مرغ تولید خواهد داشت. علاوه بر این ها، ما جوجه مر غ های های بالغ شده دوره اول را نیز حفظ و به چرخه تولید وارد کرده ایم. از این رو:

• بعد از دوره اول تخم گذاری، به ازای کل گله(5 مرغ و یک خروس) 15 پرنده بالغ داریم که نیمی از آنها(7 قطعه) مرغ هستند.

• این 7 مرغ می توانند تا پایان سال 28 تخم مرغ و 21 مرغ بالغ تولید کنند. با این حساب تا پایان سال حدود 30 قطعه مرغ، 30 قطعه خروس و 78 عدد تخم مرغ تولید کرده ایم و با فروش این تعداد توانسته ایم درآمد سالانه 3 میلیون و 78 هزار تومان ایجاد نمائیم. با کسر 360 هزارتومان هزینه اولیه(خرید مرغ و خروس و دانه ذرت(متوسط روزانه 110 گرم)) به طور میانگین ماهیانه حدود 226هزار و 500 تومان درآمد ایجاد شده است.

توجیه اقتصادی طرح پرورش مرغ تخم گذار

در این بخش برای افرادی که قصد دارند به صورت نیمه تجاری به پرورش مرغ تخم گذار بپردازند، برآوردی از هزینه ها و درآمدها را در قالب یک طرح توجیهی اقتصادی ارایه می نماییم.

توجه: نرخ ها و قیمت هایی که در این طرح توجیهی مبنای محاسبات قرار گرفته اند مربوط به سال 1399 است. با توجه به اینکه هر سال با میزانی از تورم قیمت ها روبه رو هستیم، برای سال های آتی، نرخ ها و قیمت هایی که در این نقشه راه آمده است، به اندازه نرخ تورم تغییر خواهد کرد. با این حال از آنجا که غالباً تورم تاثیر یکسانی بر هزینه ها و درآمدهای طرح می گذارد، انتظار می رود تغییر چندانی در درآمد نهایی ایجاد نگردد. به عنوان مثال، اگر نرخ تورم در زمان جاری بیست درصد نسبت به زمان نگارش نقشه راه، افزایش یافته باشد، هزینه های تولید بیست درصد افزایش می یابد. با این حال از آنجا که معمولاً افزایش در هزینه ها با کمی تأخیر به قیمت فروش محصول تولیدی اضافه می گردد، نسبت درآمد ایجاد شده، در مقایسه با درآمد محاسبه شده در این طرح، علیرغم تورم هزینه ها، ثابت باقی می ماند و می تواند مبنای عمل قرار گیرد .

هزینه های طرح

1) زمین و ساختمان

پیش فرض این است که فرد متقاضی دارای زمین و ساختمان است، بنابر این، هزینه این دو، صفر در نظر گرفته شده است.

2) آماده سازی ساختمان