مشخصات حرفه پرورش شترمرغ

آشنایی کلی

شترمرغ، نوعی پرنده بومی آفریقا و نوشخوارکننده از گونه سینه پهنان است. این پرنده بزرگترین پرنده زنده دنیاست و تخم آن نیز از هر پرنده زنده دیگری بزرگتر است. شترمرغ ها، با گردن و پاهای بلند خود، قادرند با سرعت حدود ۷۰ کیلومتر در ساعت، بدوند که بالاترین سرعت زمینی در میان تمام پرندگان است. غذای اصلی شترمرغ، گیاهان است، اما از بی مهرگان هم تغذیه می کند. آنها به صورت گروهی و در گروه های پنج تا پنجاه نفری گذران زندگی می کنند و در هنگام خطر برای پنهان شدن روی زمین دراز کشیده یا فرار می کنند. اما اگر در گوشه ای گیر افتاده و راه فراری نداشته باشند، با پاهای قدرتمند خود به دشمن حمله می کنند. شترمرغ «نر»، پرهای سیاهی دارد و انتهای پرها و بال های آن سفید است، ولی پرهای شترمرغ «ماده»، قهوه ای رنگ است. سر و گردن شترمرغ، بدون پر و طاس است. این پرنده اغلب بصورت گروهی در بین گله های پستانداران علفخوار نظیر گورخر و گاومیش به سر می برد.

شترمرغ ها، معمولاً بین 63 تا 1۴5 کیلوگرم، وزن دارند. نژاد شترمرغ نر آفریقای شرقی به طور متوسط 115 کیلوگرم و شترمرغ ماده آن، 1۰۰ کیلوگرم وزن دارد. البته در موارد استثناء، وزن شترمرغ ماده به 156 کیلوگرم هم می رسد. در زمان بلوغ (دو تا چهار سال) قد شترمرغ های نر به 1/2 تا 2/8 متر می رسد، در حالی که شترمرغ های ماده 1/۷ تا 2 متر ارتفاع دارند. جوجه های شترمرغ حنایی رنگ هستند و لکه های قهوه ای پر رنگ دارند. در اولین سال زندگی، جوجه ها در هر ماه 25 سانتی متر رشد می کنند. عمر طبیعی شتر مرغ طولانی است و در حدود ۴۰ تا 5۰ سال می باشد، اما عمر اقتصادی پرورش شترمرغ ده سال بیشتر نیست. سن کشتار شتر مرغ، جهت تولید گوشت و پوست، از 8 تا 1۴ ماهگی است و میانگین بلوغ جنسی نر و ماده نیز در حدود 3۰ ماه می باشد.

پرورش شتر مرغ در ایران و جهان

وجود تصاویر شتر مرغ در کتیبه های کشف شده از گورستان تاریخی لما، در نزدیکی روستای لما اس کهکیلویه و بویراحمد، نشان دهنده حضور این پرنده در فرهنگ و تاریخ مردمان این سرزمین بوده است. در سال های اخیر، پرورش شتر مرغ به طور قابل توجهی در دنیا و نیز کشور ما افزایش یافته است. علت این امر، قابلیت این حیوان برای تولید محصولات مطلوبی مانند گوشت با چربی پایین، چرم مناسب، روغن با کیفیت و حاوی اسیدهای چرب غیراشباع و پرهای تزئینی است. پرهای این پرنده در نواحی گرم و خشک مانند آفریقا عمومی تر است زیرا این پرنده به طور قابل ملاحظه ای نسبت به گرما مقاوم بوده و نیاز به آب کمی دارد. و مقاومت آن در نواحی سردسیر نیز قابل ملاحظه می باشد

آمار تولید کنندگان شترمرغ در ایران

این آمار، براساس مجوزهای صادر شده تهیه گردیده است. بر این اساس بیشتر از آنکه نشان دهنده وضعیت واقعی پرورش شترمرغ باشد، نشان دهنده ظرفیت اسمی واحدهای صنعتی پررورش شترمرغ می باشد. با توجه به شواهد تجربی، بسیاری از آن ها کمتر از ظرفیت اسمی خود فعالیت می کنند

منبع: آمارنامه جهادکشاورزی 1396؛ مطابق سیاست های اجرایی برنامه ریزی تولید در بخش طیور و زنبور عسل سال 1396، صدور پروانه بهره برداری واحدای پرورش شترمرغ مولد و شترمرغ گوشتی (پروار) در تمام نقاط کشور، به جز جزایر جنوب و استان های گیلان، مازنداران و گلستان با رعایت حداقل و حداکثر ظرفیت بلامانع است

آمار برترین تولیدکنندگان جهانی شترمرغ

منبع: کیسنر 2018

نژادهای شترمرغ

شترمرغ نژادهای مختلفی دارد که بر اساس مناطق جغرافیایی قابل تقسیم به انواع زیر می باشد:

شتر مرغ ماسائی

پشترمرغ ماسایی پرنده بومی قسمت شرقی قاره آفریقا است که در کشورهایی مانند کنیا، تانزانیا، اتیوپی و سومالی یافت می شود. در مقایسه با سایر گونه های شتر مرغ، این پرنده دارای پرهای نسبتاً کوچک بر سر آن است. گردن و ران جنس نر این نژاد، در طول فصل تولیدمثل به رنگ صورتی در می آید تا پرنده ماده را جذب کند.

شترمرغ جنوب آفریقا

همانگونه که از اسم این پرنده مشخص است زیستگاه این پرنده در بخش جنوبی آفریقا حاشیه رودخانه های زامبزی و گینه (کونن) قرار دارد. این نژاد دارای گردن آبی است و به آسانی اهلی می شود. از دیر باز پرهای این نژاد یک محصول گران قیمت به حساب می آید.

شترمرغ سومالی

شترمرغ سومالی، تنها در شرق آفریقا در کشورهایی مانند کنیا، اتیوپی و سومالی یافت می شود. رنگ ران و گردن این شترمرغ به رنگ خاکستری آبی رنگ است و در فصل تولید مثل تبدیل به آبی پر رنگ می شود. همچنین پرهای دم، سفید روشن هستند. این پرنده شباهت های رفتاری زیادی به شترمرغ ماسائی دارد اما بر خلاف شترمرغ ماسائی مناطقی که درختان بلند و پوشش گیاهی متراکم است را برای زندگی ترجیح می دهد.

شترمرغ عربی (خاورمیانه)

یکی دیگر از گونه های شناخته شده، شترمرغ خاورمیانه یا عربی است. که در دهه 6۰ قرن نوزدهم به دلیل خشکسالی و رواج شکار با سلاح گرم، منقرض شده است

نژادهای تجاری شترمرغ

سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزي در کتاب راهنمای پرورش شتر مرغ نژاد های برتر و پربازده شتر مرغ را به شرح ذیل توصیف می کند.

نژاد گردن قرمز

این نژاد از ویژگی های زیر برخوردار است:
• 1.جثه بسیار بزرگي نسبت به سایر نژادهاي تجاري دارد.
• 2. پتانسیل تخم گذاري و جوجه درآوري در این نژاد کمتر است.
• 3. داراي رفتار تهاجمي است و نگهداري و مهار آن مشکل تر است.
• 4. جوجه هاي تولید شده از این نژاد در محیط هاي پرورشي ماندگاري پایین تري دارند.
• 5.سن بلوغ در این نژاد دیرتر است و در نتیجه دیرتر به تولید و بهره وري مي رسد که این امر در سودآوري مزارع نقش به سزایي ایفا مي کند.
• 6. پوست بدن و گردن این پرنده صورتي کمرنگ است.

نژاد گردن آبی

نژاد گردن آبي از شاخصه هاي اصلي این نژاد مي توان به موارد زیر اشاره کرد:
• 1.بدن پهن و حجیم
• 2.گردن بلند همراه با قد کشیده
• 3.فولیکول پر بر روي پوست در این نژاد گستردگي بیشتري دارد.
• 4. داراي راندمان تولید گوشت بالاتر و رفتار آن قابل مدیریت است.
• 5. این نژاد در مناطق سردسیر سازگاري بیشتري از خود نشان مي دهد.
• 6. کیفیت پر در این نژاد پایین است

نژاد گردن سیاه

ویژگی های این نژاد به شرح زیر است:
• 1.داراي گردن و قدي کوتاه هست و بدن فشرده تري دارد.
• 2. پرهاي این نژاد داراي کیفیت بسیار بالایي است و پوست آن نیز کیفیت مناسبي دارد
• 3.رنگ پر این نژاد تیره تر است و آرامتر از سایر نژا دهاي پرورشي است.
• 4. به طوري که امروزه بخش عمده شترمرغ هاي پرورشي در دنیا از این نژاد هستند.

انواع جایگاه پرورش شترمرغ

نوع جایگاه های پرورش بر اساس سیستم های مختلف پرورش، شرایط محیطی، توپوگرافی یا جغرافیایی و امکانات موجود در منطقه تعیین می شود(جوکار 1396). انتخاب نوع جایگاه اثر گذاری مستقیم بر درآمد و هزینه دارد. انواع جایگاه پرورش شتر مرغ به شرح ذیل است(کیسنر2۰18):

جایگاه باز

در سیستم پرورش شترمرغ به روش سنتی و غیر متمرکز از این نوع جایگاه استفاده می شود. در این جایگاه حیوانات در طول سال در فضای باز در مراتع سرگردان هستند و فقط گاهی در فصول خاصی از سال به مدت کوتاهی از این نوع جایگاه استفاده می شود. این نوع جایگاه ممکن است مسقف یا غیر مسقف و فقط محلی برای تجمع شترمرغ ها باشد. در جایگاه باز تهویه به طور طبیعی انجام می گیرد و نور نیز به طور طبیعی تأمین می شود و تهویه مشکلی برای حیوان ایجاد نمی کند.

جایگاه نیمه باز

عبارت است از جایگاهی که هر سه طرف آن بسته و دارای سقف مناسب می باشد. طرف باز آن به سمت بهاربند و گردشگاه شترمرغ طراحی شده است و دور از مسیر جریان بادهای موسمی و سیلاب ساخته می شود. برای تهویه و استفاده از نسیم، پنجره هایی در دیوار شمالی در نظر گرفته می شود که در مواقع ضروری از آن استفاده می گردد.

جایگاه بسته

این نوع جایگاه در مناطق مختلف، از مصالح مختلف و به شکل های مختلف طراحی و بر اساس شرایط اقلیمی، آب و هوایی، میزان بارندگی سالانه و همچنین امکانات موجود در منطقه ساخته می شود. نوع سیستم پرورش (پرواری یا داشتی)، نوع تأسیسات این جایگاه را تعیین می کند. این نوع جایگاه، هزینه اقتصادی زیادی را به پرورش دهنده شترمرغ تحمیل می کند. ولی به طور کلی طوری طراحی می شود که از نرده های متحرک برخوردار باشد و بر حسب طول سال و میزان نیاز تغییر می کند و قابل تبدیل و تغییر نسبت به اهداف دیگر پرورش شترمرغ نظیر نگه داری شترمرغ های داشتی، پرواری، انبار، بیمارستان و غیره می باشد. این نوع جایگاه معمولاً در مناطق سردسیر و یا برای پرورش جوجه شترمرغ ها تا سه ماهگی ساخته می شود.

استانداردهای تأسیس جایگاه شترمرغ

حداقل فضاي مورد نیاز براي نگهداري شترمرغ

گردشگاه و جایگاه در سنین مختلف برای جوجه، پرنده جوان و شترمرغ مادر، بسته به هدف پرورش و نوع سیستم پرورش و تولید دارای طراحی متفاوت می باشد. جایگاه های مختلف باید طوری طراحی شوند که حرکت روزانه پرسنل برای انجام عملیات و نیز گردش کار برای آنان راحت باشد. در عین حال باید سبب کاهش انتقال بیماری ها نیز گردد.

دویدن در محوطه، سلامت پرنده را تضمین می کند و در محاسبه فضا حداقل مسافت لازم برای دویدن و پریدن شترمرغ ۴۰ متر در نظر گرفته می شود.

شترمرغ های جوان روزانه یک سانتی متر رشد می کنند که باعث می شود شترمرغ شش ماهه دارای قدی حدود 1.5 تا 2 متر باشد و در یک سالگی به قد 2.2 تا 2.۷ برسد. معمولا ارتفاع قسمت های مسقف را ۰.5 متر بلند تر از قد شترمرغ بالغ در نظر می گیرند.

جایگاه پرورش جوجه

جایگاه پرورش جوجه ها باید به گونه ای طراحی شود که آن ها را در مقابل شکارچی ها و عوامل نامساعد محیطی محافظت کند. کف پن باید سفت بوده و سطحی ناهموار داشته باشد. هرگز کف پن نباید با روزنامه یا سایر مواد نرم پوشیده شود. چون باعث عدم تعادل جوجه ها و بروز ضایعات در پا می گردد. جوجه های جوان هر چیزی که بتوانند می بلعند و این باعث بیماری و یا مرگ آنها خواهد شد.

اندازه هر پن در این سالن پرورش حدودا 2 متر در ۴ متر است و فضاي نگهداري براي3۰ قطعه جوجه را فراهم مي کند. توجه داشته باشید یک متر مربع فضا براي پرورش ۴ قطعه جوجه کافي است و اگر قصد دارید پن ها را بزرگتر در نظر بگیرید ابعاد را طوري انتخاب نمائید که فضا براي پرورش حداکثر 5۰ قطعه جوجه شترمرغ با رعایت حداکثر ۴ جوجه در هر مترمربع فراهم گردد. ارتفاع جداکننده هر پن کوتاه و حداکثر 3۰ سانتي متر کافي است. این امر براي گردش و تهویه هوا بسیار حائز اهمیت بوده و براي جوجه نیز آرامش بیشتري را فراهم مي نماید

هفته اول زندگی زمان بحرانی برای جوجه ها است. این دوره می تواند در صورت عدم مدیریت درست مرگ و میر بالایی را رقم بزند. جایگاه مورد استفاده همیشه باید تمیز و بهداشتی باشد و حفاظتی در برابر باران و کوران داشته باشد

نوسانات دمایی می تواند سلامت جوجه ها را به مخاطره اندازد. دمای مورد نیاز جوجه ها برای دو هفته ابتدایی زندگی 26 درجه سانتیگراد است که باید قبل از حضور جوجه ها، دمای محیط به این درجه رسیده باشد

پناهگاه

محل پرورش جوجه از تولد تا 3 ماهگي مسقف بوده و مجهز به دستگاه هاي کنترل حرارت رطوبت و تهویه مي باشد. ولي از 3 تا ۴ ماهگي به بعد نگهداري شترمرغ در زیر سایبان انجام میگیرد. در مزارع توأم(پرورش همزمان مولدو پرواري) و مزارع پرواري چند سني، تفکیک سالن پرورش جوجه تایک ماهگي، از سالن پرورش یک ماهگي تا سه ماهگي، امري ضروري است.

دیوار جایگاه

دیوار ها در مناطق مختلف جغرافیایی بر حسب شرایط و امکانات موجود از بتن، آجر، خشت، کاه گل، چوب، تخته و... ساخته می شوند. احداث دیوارها با موادی انجام می شود که علاوه بر ایجاد شرایط مناسب زندگی برای پرنده (عدم نفوذ گرما یا سرما)، عاری از هرگونه روزنه و شکاف باشد تا محل مناسبی برای رشد حشرات، نفوذ حیوانات موذی و عوامل بیماری زای دیگر نباشد. دیوارها باید قابل شست و شو و ضد عفونی باشد(حداقل یک سوم بخش پایین دیوار ها).

کف جایگاه

از آنجا که کف جایگاه در تماس مستقیم با پر و پوست حیوان است لذا باید خشک باشد، تا از ایجاد آلودگی و کثیف شدن پر ها جلوگیری کند. کف جایگاه باید قابل ضد عفونی و قابل شست شو باشد. کف معمولا خاکی، بتنی، خاک اره، کاه، مصنوعی ( زیراندازهای لاستیکی، بسترهای برجسته، بالشتک های حرارتی) و نرده ای است

حصار دور مزرعه پرورش شترمرغ

حصار براي جوجه شترمرغ باید 1 متر، برای شترمرغ جوان 1/5 متر و برای شترمرغ بالغ 1/8 متر ارتفاع داشته باشد و از ویژگی های زیر برخوردار باشد:

• 1.به راحتی توسط پرنده دیده شود.
• 2. به اندازه کافی در برابر برخورد پرندگان مقاوم باشد.
• 3. به اندازه کافی انعطاف پذیر باشد تا در صورت برخورد، به پرندگان آسیب نرسد.
• 4. عاری از قطعات تیز و آسیب زا باشد

رنگ مورد علاقه

آزمایش ها نشان مي دهند که جوجه هاي شتر مرغ در 9 روزگي تفاوت رنگ ها را تشخیص مي دهند، اشیاء سبز 8 برابر بیشتر به نسبت اشیاء سفید و همچنین 3۰ برابر بیشتر نسبت به اشیائي با رنگ زرد، قرمز، آبي یا سیاه نوک زده مي شوند. این مسئله به خاطر نقش طبیعي سبزیجات در جیره شترمرغ چندان تعجب آور نیست. رنگ سفید نیز شاید شبیه به ادرار دفع شده توسط پرنده هاي بالغ است که همراه با فضولات دفع میگردند. دیگر رنگ ها در زندگي شترمرغ خیلي اهمیت ندارند. بهترین رنگ برای ظروف آب و غذا، رنگ سفید است که هم برای جوجه ها جذاب است و هم از اقلام خوراکی که رنگ تیره تری دارند متمایز است. همچنین در صورت کثیف بودن ظروف، رنگ سفید این مزیت را دارد که به راحتي دیده مي شود و مشخص مي گردد که باید تمیز شود.

بررسي مسائل زیست محیطي پرورش و نگهداري شترمرغ

از حساسیت و اهمیت خاصي برخورداراست. به این دلیل که بیش از 1۴ نوع بیماري مشترک باطیور، ۷ نوع بیماري مشترک با گوسفند و گاو، یک نوع بیماري مشترک با اسب و 12 نوع بیماري مشترک با انسان دارد. ضمن اینکه خود پرنده از مقاومت بیشتري برخورداراست، اما غالباً شترمرغ ناقل بیماري هاي مختلف مي باشد. بنابراین مي بایست دررعایت دقیق ضوابط بهداشتي، استقرار اماکن و همچنین مراعات مسایل قرنطینه اي تمهیدات ویژه اي در نظر گرفته شود که رعایت دقیق امنیت زیست محیطي را مي طلبد. امنیت زیست محیطي مجموعه اي از اقدامات و طراحي ها براي پیشگیري از آلودگي در مراکز پرورش دام و طیور است که رعایت آنها سبب پیشگیری از سرایت عوامل بیماری زا به محل پرورش شترمرغ و جلوگیری از بیمار شدن پرنده می شود.

1. اولین اقدام برای انجام یک برنامه امنیت زیستی جامع، انتخاب مکان مناسب میباشد. ساختما ها و تأسیسات پرورش طیور باید در زمین هایی احداث شوند که دارای استحکام لازم و شیب مناسب بوده و نسبت به زمین های اطراف مرتفع تر باشند تا آب برف و باران به آنها نفوذ نکرده و در مسیر آبهای جاری قرار نگیرند.

2. درزها و شکاف های سالن به طور کامل مسدود و لایه های داخلی ساختمان نفوذ ناپذیر شوند تا حشرات و جوندگان امکان ورود به سالن را نداشته باشند.

3. کف سالن طوری طراحی و ساخته شود که بتوان به راحتی فضولات و آب را از آن خارج کرد، از آنجائیکه کف های خاکی را نمیتوان به طور موثر پاکسازی و ضدعفونی نمود و از نظر جوندگان و امنیت بهداشتی مخاطره آمیز هستند، بنابراین باید از کف های محکم ( کف سیمانی و.... ) استفاده نمود.

4. سطوح داخلی و خارجی پناهگاه باید قابل شستشو و ضدعفونی (آسفالت، سیمان و ...) باشد،بطوریکه قابل شستشو و ضد عفونی و شعله دادن باشند.

5. پناهگاه تا حد امکان در مناطق آرام قرار گیرند تا از بروز استرس ناشی از سروصدا جلوگیری شود.

6. ضدعفونی زمانی موثر است که قبل از آن سطوح وسایل به خوبی با آب شستشو و تمیز شوند و سپس با توجه به شرایط آلودگی منطقه، نوع و دوز مناسب، از ماده ضدعفونی استفاده شود.

7. طول پناهگاه در جهت باد قرار گیرد تا از کوران هوا جلوگیری و باعث تهویه مناسب و ممانعت از فشار باد بر سالن ها گردد.

8. جهت پناهگاه در مناطق سردسیر باید جنوبی یا غربی و در منطقه های گرمسیر، شمالی یا شرقی باشد.

هفته اول زندگی زمان بحرانی برای جوجه ها است. این دوره می تواند در صورت عدم مدیریت درست مرگ و میر بالایی را رقم بزند. جایگاه مورد استفاده همیشه باید تمیز و بهداشتی باشد و حفاظتی در برابر باران و کوران داشته باشد

نوسانات دمایی می تواند سلامت جوجه ها را به مخاطره اندازد. دمای مورد نیاز جوجه ها برای دو هفته ابتدایی زندگی 26 درجه سانتیگراد است که باید قبل از حضور جوجه ها، دمای محیط به این درجه رسیده باشد

9. درب های ساختمان محل پرورش باید به طرف خارج باز شده و سطوح جلویی درب ها با بتن پوشیده شده و شیب مختصری به طرف خارج سالن داشته باشند.

10. کانال دفع آبهای زائد ( به عمق 5۰ سانتیمتر ) با شیب مناسب در محوطه مرغداری احداث شود و مسیر هدایت آن باید دارای پوشش مناسب و قابل کنترل باشد.

11. افراد مبتلا به بیماریهاي انگلي، واگیر دار و قارچي (پوست، مو و ناخن) از ورود به محوطه نگه داری شترمرغ ها خودداری کنند.

12. تعداد بازدیدکنندگان و افراد دیگری که به هر دلیل وارد مزرعه میشوند، محدود باشد.

13. نگهداری و پرورش هر گونه پرنده (کبوتر، پرندگان زینتی و ...) و حیوانات خانگی در محوطه پناهگاه و گردشگاه جلوگیری شود.

14. در طول دوره پرورش از یک نوع لباس کار (لباس کار، چکمه و کلاه ) استفاده شود و یا لباس ها همرنگ باشند.

15. مخزن اصلی آب مصرفی طیور باید کاملاً تمیز و دور از دسترس پرندگان و حیوانات باشد و همچنین در معرض گرما یا سرمای مستقیم قرار نگیرد.

16. تورهای فلزی مشبک بر روی پنجره ها و دریچه های نورگیر انبار دان نصب شوند تا از ورود پرندگان به انبار جلوگیری به عمل آید.

17. رای جلوگیری از شکل گیری مایکو توکسین ها1 در دان، بایستی آنها را در شرایط مناسب از نظر دما و رطوبت نگهداری واز نفوذ حشرات به آن جلوگیری شود.

18. در واحد پرورش طیور از دانخوری وآبخوری های کاملاً بهداشتی و مناسب، قابل شستشو و ضدعفونی و با توجه به تناسب ظرفیت گله استفاده شود.

تغذیه شترمرغ

شترمرغ ها از نظر غذایي جزء حیوانات همه چیزخوار محسوب مي شوند غذای این پرنده عمدتاً علف های سبز، میوه های کوچک، مارمولک و حشرات کوچک ، دانه ها و گیاهان آبدار است. شترمرغ ها ۷۰ تا 8۰ درصد از وقت روزانه خود را صرف خوردن و حرکت می کنند. و این نقش مهمی در هضم بهتر غذا توسط شتر مرغ دارد.

مقدار غذای مصرفی بستگی به وزن بدن شتر مرغ و میزان انرژی موجود در جیره دارد. معمولا پرندگان تا زمانی که نیازشان به انرژی برطرف نگردد از خوردن دست نمی کشند. در صورت تغذیه آزاد با جیره کنسانتره میزان غذای روزانه دوره رشد 3 تا ۴ درصد وزن بدن بوده و در پایان دوره رشد، این مقدار به 2 تا 2/5 درصد از وزن بدن می رسد. ضریب تبدیل غذایی (نسبت غذای مصرف شده به افزایش وزن پرنده) در جوجه ها 1/۴ تا 1/6 است و در پایان دوره رشد به 1۰ افزایش پیدا می کند. جدول زیر، متوسط وزن بدن و متوسط غذای مصرفی روزانه شترمرغ ها را در دوران مختلف زندگی نشان می دهد.

طور کلي غذاي شترمرغ داراي ترکیباتي مابین غذاي گاو و مرغ بوده و از دو قسمت علوفه (مانند یونجه و شبدر) و کنسانتره(شامل جو، ذرت، سویا، مکملهاي معدني و ویتامینه و... ) تشکیل شده است. ذرت به عنوان منبع انرژی و یونجه به عنوان منبع پروتئین و همچنین فیبر و حجم دهنده غذا استفاده می شود. پودر ماهی پودر گوشت و کنجاله دانه های روغنی همچون کنجاله سویا و بادام زمینی نیز از منابع پروتئین و چربی است که برای رشد شتر مرغ مهم هستند. متیونین و لیزین، اسیدهای آمینه ضروری هستند، که معمولاً به جیره طیور اضافه می شود، زیرا بیشتر مواد غذایی از نظر این دو اسید آمینه کمبود دارند.

به عنوان یک نکته، باید گفت، شتر مرغ ها غالباً تمایل به نوک زدن و غذا خوردن از کف زمین دارند، به طوری که، جوجه شترمرغ ها، چند برابر غذایی که از دانخوری ها برمی دارند، از غذای پخش شده بر روی زمین استفاده می کنند.

FCR ضریب تبدیل غذایی

بطور خلاصه شترمرغ ها ضریب تبدیل غذایی خوبی دارند، خصوصاً تا سن 6 ماهگی، که همه در این مرحله باشد. در سن شش ماهگی کمترین FCR تأکید بایستی در بدست آوردن حداکثر وزنی که پیشنهاد می گردد حدود ۷۰ کیلوگرم است و بایستی توجه داشت که پس از این سن، کاهش چشمگیری در ضریب تبدیل غذایی رخ خواهد داد

احتیاجات آب

در مطالعه انجام شده توسط دگن مشخص گردید که نسبت مصرف آب به مواد خشک، نسبتاً ثابت باقي مي ماند، که مقدار آن تقریباَ 2.31 لیتر به ازای هر کیلوگرم مصرف مواد خشک است. چنانچه شترمرغها آزاد باشند، گیاهان آبدار مصرف مي کنند و در نتیجه، به ندرت، نیاز به نوشیدن آب دارند. جذب آب تحت تاثیر اقلیم، وجود چراگاه و جذب و مصرف غذا قرار مي گیرد.

آب آشامیدني تمیز و خنک باید همواره براي پرندگان تأمین گردد. آبخوري ها باید به طور روزانه (حداقل دو مرتبه در روز) تمیز و با آب تازه و خنک پر شود. جوجه ها و پرندگان در حال رشد، نباید آب مانده و گرم استفاده نمایند. اگرچه هیچ گونه مدرک علمي در این رابطه وجود ندارد، ولي این مسئله موجب بیماري و تلفات مي شود. بنابراین بهتر است آبخوري ها در معرض نور مستقیم خورشید قرار نگیرد.

توجه: دمای مناسب آب مصرفی شترمرغ ها، معمولاً بین 20تا 45 درجه سانتی گراد است. تجاوز از این بازه باعث اخلال در سیستم سلامتی و کاهش بازده شتر مرغ می شود. به همین دلیل لازم است با عایق کاری لوله ها و منابع ذخیره آب، مانع از افزایش و یا کاهش بیش از حد دمای آب شوید.

تهیه خوراک

کروکر و همکارانش در یک آزمایش دریافتند که جوجه شترمرغهاي تازه از تخم بیرون آمده، یک جیره غذایي بلغور گندم را به یک جیره کرامبل یا پلت ترجیح مي دهند. در کل، اشکال فیزیکي جدول ذیل براي جیره هاي غذائي شترمرغ توصیه مي شود.

منابع فیبري(مانند یونجه)، باید با یک الک ۴.5 میلیمتري در هنگام استفاده در جیره هاي آغازین و پیش آغازین غربال شوند. در صورتي که جیره هاي دیگر به صورت بلغور تهیه مي شوند، باید با یک الک 6 میلي متري براي جوجه ها و یک الک 12 میلي متري براي پرندگان بالغ غربال گردند. مطالعات نشان مي دهند که پلت کردن غذا، ضریب تبدیل غذائي پرنده را 1۰ الي 15 درصد بهبود می بخشد. انباشتگي غذا در لوله گوارش یکي از علل اصلي مرگ و میر در جوجه هاي جوان مي باشد و بدین ترتیب باید به تهیه غذا توجه ویژه اي شود

عوامل مؤثر و اساسی در تغذیه شترمرغ

1-کلیه ی مواد مغذی موردنیاز شترمرغ در دوران نگهداری و تولیدمثل باید به مقدار کافی و به نسبت متعادل در جیره غذایی وجود داشته باشد.

2-در جیره غذایی، باید نسبت معینی از غذا های فیبردار (سلولزدار) وجود داشته باشد تا دستگاه گوارش پرنده را فعال نگه دارد. این مواد (الیاف خام) باعث تحریک روده و بهتر هضم شدن غذا می شوند.

3-برای شترمرغ های بالغ مقدار الیاف خام باید 15 درصد ماده خشک جیره غذایی باشد. در جایی که تغذیه از مراتع وجود ندارد، جیره غذایی باید مواد فیبردار داشته باشد، اما، در سیستم غیرمتمرکز که پرندگان آزادانه در مرتع چرا می کنند به اندازه کافی مواد فیبردار مصرف می کنند.

4- برای این که غذا خوب و راحت بلعیده شود، بهتر است که به صورت پودر و کاملاً مخلوط -4 شده در اختیار شترمرغ قرار داده شود. خصوصاً برای موادی مانند یونجه خشک یا علف تازه باید به این امر توجه کرد.

5- اگر مواد خوراکی خیلی آرد شوند، در موقع بلعیده شدن به علت ایجاد گرد و غبار، باعث سرفه و مشکلات تنفسی می شوند. لذا بهتر است خوراک شترمرغان به صورت پلت تهیه شود.

6- از ایجاد تغییر ناگهانی در جیره غذایی باید پرهیز کرد. در صورت لزوم باید تغییرات غذایی کم کم و در طی مدت یک هفته به مرور انجام شود.

7- نوع غذا و ترکیب مواد غذایی، در هضم غذا و خوش خوراکی آن تأثیر دارد. لذا، درتهیه خوراک شترمرغ، به نوع مواد تشکیل دهنده باید توجه نمود. دقت شود که جیره غذایی سبوس دار نباید به شترمرغ بالغ خورانده شود.

8- یونجه بهترین علوفه سبز است که می توان با جیره غذایی شترمرغ های بالغ و جوجه ها مخلوط کرد.

9- جیره آغازین جوجه ها، باید با برگ خرد شده یونجه (بدون ساقه) مخلوط گردد. ضمناً نباید اجازه داد جوجه ها بیش از حد شن بخورند.

10- تمیز بودن آب مصرفی بخصوص در جوجه ها ضروری است.

11- وجود ویتامین های ضروری، پوسته صدف و خرده های آهک در جیره شترمرغ های جوان لازم است.

12- به خوراک جوجه های جوان نباید هیچ نوع غذای فیبرداری اضافه شود، زیرا باعث انباشتگی روده می شود.

13- خوراک شترمرغ ها در همه سنین بایدکمی بالاتر ازسطح زمین قرارگیرد.

جیره غذایی

میزان مصرف مواد غذایي هر پرنده بر اساس دمای محل نگهداری، میزان رطوبت، و سن پرنده متفاوت است. به همین دلیل عموماً کارشناسان با توجه به شرایط هر مزرعه و حتی شرایط هر پرنده، جیره خاصی تجویز می نمایند. به طور کلی، هر جیره غذایی باید نیاز پرندگان را به مواد پروتئینی، فیبر، انرژی و معدنی برطرف کند. جدول زیر، پیشنهادی است که توسط یکی از کارشناسان با تجربه در حوزه پرورش شترمرغ برای ترکیب مواد مورد نیاز پیشنهاد شده است.

واکسیناسیون شترمرغ

به منظور انجام واکسیناسیون شترمرغ ها، نکات ضروری زیر باید رعایت گردد:

1) قبل از واکسیناسیون، حتماً باید از سلامت گله اطمینان حاصل کرد.

2) در روش آشامیدني، لازم است آبخوري ها را با آب فاقد مواد ضد عفوني، کاملاً شسته و تمیز کرد و تعداد آن ها نیز کافي باشد و حتي المقدور تعدادي آبخوري اضافي در نظر گرفته شود.

3) جهت رقیق نمودن واکسن لازم است از آب مقطر یا آب آشامیدني فاقد املاح، کلر و مواد ضد عفوني کننده دیگر، یا آب جوشیده سرد شده و یا سرم فیزیولوژي استفاده کرد. درجه حرارت آب مصرفي مي بایستي حدود 23 درجه سانتیگراد در نظر گرفته شود و PHآن برابر ۷ باشد.

4) قبل از محلول کردن واکسن در آب، شترمرغ ها را به مدت ۴-2ساعت (بسته به سن و فصل سال) تشنه نگهدارید.

5) آب محتوي واکسن باید خنک و در عرض دو ساعت توسط شترمرغ ها آشامیده شود.

6) شیر خشک(بدون چربي) به نسبت2 تا 2.5 گرم در هر لیتر آب مصرفي مي توان استفاده کرد. اضافه کردن شیر سبب حفظ و ماندگاري ویروس واکسن مي شود.

7) جهت واکسیناسیون به روش قطره چشمي و یا تزریقي نیاز به افراد آموزش دیده و به تعداد کافي مي باشد.

8) جهت واکسیناسیون به طریقه آشامیدني، تجویز واکسن در طول ساعات سردتر روز باید مورد نظر قرار گیرد.

9) واکسن هاي کشته را، قبل از مصرف و در خلال واکسیناسیون بخوبي تکان دهید.

1۰) سر سوزن مورد استفاده باید تمیز و عاري از آلودگي باشد..

11) در روش اسپري مطمئن باشید که گله مورد نظر عاري از آلودگي مایکوپلاسمایي و سایر بیماري هاي تنفسي باشد. به صورت تجربی در مزارع ایرانی اغلب تنها، دو واکسن نیوکاسل و آنفولانزا تزریق می شود با این وجود نهاد های قانونگذار در صنعت شترمرغ، تزریق ۴ واکسن نیوکاسل، آنتروتوکسمی، آبله پرندگان و آنفولانزا را پیشنهاد می کنند.

بیماری های بوقلمون

به استثناي تعدادي انگل، هیچ یک از بیماري هاي عفوني و مسري شترمرغ، اختصاصي این پرنده نیستند و عفونتهاي این پرنده از سایر پرندهها و پستانداران منشاء مي گیرد. شترمرغ اغلب حساسیت کمتري به این عوامل عفوني در مقایسه با میزبان هاي اصلي آنها دارد؛ از این رو نیاز به یک سري عوامل مستعد براي بروز علایم بیماري مي باشد. بیشتر بیماریهاي شترمرغ چند عاملي بوده و در نظر گرفتن این مساله در درمان آنها بسیار مهم است. در بیشتر مواقع قیمت یک پرنده به تنهایي آنقدر زیاد نیست که ارزش درمانهاي اختصاصي به ویژه جراحي هاي گران قیمت را داشته باشد. هنگام برخورد با یک بیماري در گله، دامپزشک باید با استفاده از امکانات آزمایشگاهي و بررسي کامل شرایط حاکم بر مزرعه تشخیص خود را تکمیل نماید. تنها تحت این شرایط است که مي توان به حصول یک نتیجه مطلوب امیدوار بود. در ادامه به مهمترین بیماری های شترمرغ می پردازیم.

انباشتگی دستگاه گوارش

انباشتگی عبارتست از تجمع مواد غذایی یا غیر غذایی در پیش انباشتگی دستگاه گوارش: معده که متعاقب آن حرکات گوارشی متوقف شده و سرانجام پرنده در اثر گرسنگی مفرط و ضعف شدید تلف می شود.

شترمرغ در هر سنی که قرار داشته باشد، می تواند گرفتار این بیماری شود. از نشانه های این بیماری این است که مقدار فضولات پرنده کاهش می یابد، ادرار غلیظ و خمیری می شود، پرنده دچار بی اشتهایی، ضعف و افتادگی بالها می شود و به راحتی قادر نیست روی پاهای خود بایستد. براي پیشگیري، می توان در ابتدای پرورش، پرنده را به اقلام مختلف غذایی عادت داد و از تغییر ناگهانی خوراک و اضافه کردن ا قلام خوراکی درشت اجتناب کرد. از بیماریهاي رایج جوجه هاي هچري (عامل: بیشتر اشرشیاکلي) است عفونت کیسه زرده: که علائم آن کاهش وزن، جمع شدن ناقص ناف، جذب نشدن کیسه زرده و لجنی شدن آن است. در این وضعیت محتویات زرده از ناف تراوش می کند وداراي بوي بدي است.

پیشگری: بهبود شرایط بهداشتی گله و مزرعه مولد، افزایش دفعات جمع آوري تخم، جهت جلوگیري از آلوده شدن تخم، ذخیره مناسب تخم، ضدعفونی هچري، ضدعفونی تخم، جلوگیري از افزایش رطوبت در ستر، جلوگیري از استرس جوجه و تأمین شرایط پرورشی مناسب، جداسازي جوجه آلوده از بقیه جوجه ها

درمان: دسترسی جیره باکیفیت، حذف کیسه زرده با جراحی

سالمونلوز

این بیماري با خوراک و اقلام خوراکی آلوده شده توسط جوندگان و یا تماس با سالمونلوز: پرنده هاي وحشی پروازي و آب آلوده، مرتبط است.

درمان: قرنطینه شدید مزرعه، ضدعفونی کافی، درمان آنتی بیوتیکی (فلورفنیکل و ...)

کلیستریدیوم بوتولیسم

علائم این بیماری شامل بی حالی، ضعف، عدم تعادل حرکتی، فلجی کلیستریدیوم بوتولیسم: و لرزش پا وگردن و بال است.

پیشگری: بهبود شرایط پرورش و تهویه مناسب جایگاه پرورش

درمان: تزریق پادتن

اسهال

این بیماری در شترمرغ بسیار رایج است. در شترمرغ جوان در سن 8-12 ماهگی پیش می آید. در مواقعی که اسهال به دلیل مصرف زیاد خوراک اتفاق می افتد و جوجه فعال و سالم است، نیازي به درمان نیست. تغییر ناگهانی جیره نیز می تواند باعث اسهالی شود که با پروبیوتیک درمان می شود.

کوکسیدیوز

علائم این بیماری، کاهش اشتها، ضعف، غوز کردن، بال افتاده و اسهال خونی است

درمان: شامل آمپرولیوم و تولترازوریل است.

نیوکاسل

شترمرغهاي جوان به این بیماري حساس ترند. علائم شامل بی اشتهایی، بی حالی، ناهماهنگی حرکتی، ورم صورت و اطراف چشم، تکان ناگهانی عضله پشت، گیج رفتن به سمت عقب و کجی گردن و اختلالات تنفسی است. دوره بیماري نیوکاسل 3 تا 16 روز است. علائم در جوجه هاي 5 تا 9 ماهه بطور واضحتري دیده می شود.

آنفلوآنزاي پرندگان

آنفلوآنزاي نوعA دارای 15 گونه است. شترمرغ در تمامی سنین حساس به این ویروس است. علائم شامل ادرار سبز و تلفات بالا، اختلالات تنفسی، کاهش اشتها، کبد خالدار و متورم و فیبروزه، نکروز طحال و پانکراس، نکروز پرزهاي روده است.

کنترل: قرنطینه شدید، کنترل و محدودسازي تردد پرسنل، جلوگیري از تماس با پرنده وحشی

آسپرژیلوس

عفونت تنفسی سیستم تنفسی است که ضررهاي اقتصادي قابل توجهی را آسپرژیلوس به دنبال دارد. بیماري با استنشاق اسپور آسپرژیلوس فامیگاتوس از عوامل کپک زده موجود در محیط ایجاد می شود.

علائم: دپرسی، کاهش اشتها، نفس نفس زدن، پلاک هاي سفید در ریه و ناي و کیسه هوایی و علائم روده، کپک در احشا، تلفات تا 5۰ درصد

پیشگیری: ضدعفونی هچري با فرمالین، اجتناب از استفاده از بستر و خوراک کپک زده، اسپری محلول سولفات مس 1 درصد، شستشوي تجهیزات با محلول سولفات مس 1 درصد، استفاده از توکسین بایندر در خوراک، تهیه محلول آشامیدنی ( 1 گرم سولفات مس در 2 لیتر آب آشامیدنی)، حذف همه چیزهاي کپک زده از محیط پرورشی، کلوتریمازول، مایکونازول، فلوکونازول، ...

جوجه کشی بوقلمون

شیوه مدیریت مزارع پرورش شترمرغ، اثرگذاری بالایی در بازدهی اقتصادی آن دارد. ضررهای اقتصادی معمولاً ناشی از تخم های نابارور، حمل و نگهداری نامناسب تخم ها، عفونت میکروبی تخم ها، آلودگی سالن و تجهیزات جوجه کشی، تنظیمات نادرست دستگاه جوجه کشی (دما ، نسبی رطوبت ، و جریان هوا) و اشکالات تغذیه ای، می شود

جمع آوری و نگهداری تخم شترمرغ

جمع آوری تخم ها همواره باید توسط کارگران آموزش دیده و حداکثر 1۰ تا 15 دقیقه بعد از تخم گذاری انجام شود. این زمان برای خشک شدن پوسته خارجی تخم ها کافی است. و مانع از ورود میکروب ها و باکتری های آسیب زا به تخم ها می شود. جمع آوری و انتقال تخم ها باید سبد های ویژه انجام شود تا حداقل تکان و فشار به تخم ها وارد شود. کارگران برای تمیز کردن تخم ها بعد از شست و شو و ضدعفونی کردن دست های خود، با استفاده از یک دستمال و یا فرچه نرم و خشک نسبت به تمیز کردن تخم ها اقدام می کند. پس از آن میتوان با استفاده از روش هایی مانند گاز ازن،اسپري کردن، اشعه ماوراء بنفش و دوددهي با فرمالین و پرمنگنات پتاسیم تخم ها را ضد عفونی کرد. بهترین زمان برای نگه داری تخم ها ۷ روز است. با این وجود دما و رطوبت در روز های متفاوت نگهداری به شرح جدول ذیل است:

تشخیص کیسه هوایی

کیسه هوایي، فضاي موجود بین غشای داخلي و غشاي خارجي تخم است که پس از تخمگذاري پرنده ایجاد مي گردد. این کیسه در ابتدا، بسیار کوچک بوده و به سختي در عملیات کندلینگ قابل مشاهده است(کندلینگ، عبارتست از، نوربیني داخل تخم توسط یک منبع نوري جهت تشخیص مرحله رشد جنین). ولي بتدریج که تخم، آب خود را از دست مي دهد، بزرگتر شده و به راحتي قابل مشاهده و از سایر محتویات تخم، قابل تمایز است. قبل از نگهداري تخم در انبار، کیسه هوایي در یکي از دو انتهاي تخم(معمولاً قسمتي که داراي پرز بیشتري است)، شناسایي و علامت گذاري مي شود و همیشه در اتاق نگهداري و درون دستگاه جوجه کشي به سمت بالا قرار مي گیرد. در انتهاي دوره جوجه کشي، هنگام انتقال تخم ها به هچري، کیسه هوایي یک سوم حجم تخم را در بر مي گیرد و در محل اتصال به پوسته داخلي که جنین را در بر مي گیرد بصورت یک دایره منظم در عملیات کندلینگ مشاهده مي گردد، که البته در ادامه جوجه کشي، دستخوش تغییراتي مي گردد که براي تشخیص روند هچ و بررسي موقعیت جوجه در درون تخم بسیار اهمیت دارد.

تخم ها معمولاً 1۴ روز پس از اینکه در دستگاه جوجه کشی قرارداده می شوند، با استفاده از چراغ کندل، به منظور اطمینان از اینکه دارای نطفه هستند، بررسی می شوند. تخم هاي بي نطفه که در عملیات کندلینک کاملاً روشن و شفاف دیده مي شوند از دستگاه خارج مي گردد. تخم هاي نطفه دار، کمي تیره بوده و این تیره گي همانند یک کمربند سیاه در قسمت بالاي تخم مشاهده مي گردد

گرم کردن تخم شترمرغ

قبل از قرار دادن تخم ها در دستگاه های جوجه کشی، برای افزایش دما، تخم ها حداقل 12 ساعت در دمای اتاق 25 درجه سانتیگراد نگه داری می شود. قراردادن مستقیم تخم ها در دستگاه جوجه کشی، علاوه بر این که ممکن است باعث تغییر ناگهانی دما و ایجاد تراکم در پوسته تخمهای سرد شود باعث افزایش رطوبت داخل دستگاه جوجه کشی نیز می شود، که به نوبه خود، محیط را برای رشد و تکثیر میکروب ها تقویت می کند

هچری تخم شترمرغ

تخم ها در روز 38 ام جوجه کشی به محفظه هچر منتقل می شود. بدین ترتیب جوجه طی 2۴ روز گذشته کیسه زرده را درون شکم می کشد. حضور این کیسه زرده باعث می شود که جوجه بدون نیاز به غذا یا آب، فرایند خروج از تخم را به خوبی انجام دهد. روند جوجه ریزی از وقتی شروع می شود که جوجه سر خود را با رفلکس تکان دهد ، راه خود را می شکند و برای اولین بار شروع به تنفس از طریق ریه های خود می کند. این روند، «شکستن پوسته داخلی تخم» نامیده می شود. تغییر در تنفس ریه، باعث تأمین اکسیژن بیشتری برای جوجه می شود. در نتیجه جوجه فعال تر می شود و قادر است سوراخ کوچکی در پوسته ایجاد کند. این شسکتن پوسته خارجی تخم “ شناخته می شود. " مرحله به عنوان بسیاری از تولیدکنندگان شترمرغ به دلیل اضطراب و عجله به جوجه ها برای خروج از تخم و شکستن پوسته کمک می کنند که این اقدام باعث ضعیف شدن جوجه ها و عدم جذب کیسه زرده می شود و در نهایت مرگ جوجه ها را به دنبال دارد

تنظیم دستگاه هچر بر اساس نتایج هچ و تجربه پرورش دهنده تنظیم می گردد و دارای قاعده ثابت و مشخصی نیست. هر پرورش دهنده عقیده متفاوتي داشته و بر اساس کارکرد دستگاه، حجم تخم ورودي به هچر، جریان هواي سالن و دستگاه جوجه کشي، فصل و ... دستگاه خود را تنظیم مي نماید. با این وجود بهتر است دماي هچر کمتر از دستگاه ستر ( 3/. تا 5/. درجه سانتیگراد) در نظر گرفته شده و رطوبت نیز کمي بیشتر از دستگاه ستر باشد. با این حال، نظرات مختلفی در این خصوص وجود دارد

طراحی ساختمان جوجه کشی

دیوارها باید از حداقل زوایا و اتصالات که مانع از شست و شوی موثر می شوند برخوردار باشند. برای پوشش کف، استفاده از بتن کاملاً مسطح و صاف و یا سنگ، با پوشش اپوکسی ، بر پوشش های دیگر مزیت دارند. دستگاه مولد برق با قدرت کافی ضروری است تا هنگام قطع برق لطمه ای به فعالیت جوجه کشی وارد نشود.

عموماً مجموعه جوجه کشی شامل قسمت های ذیل می شود:

• • اتاق تحویل تخم و ضد عفونی
• • اتاق نگهداری تخم
• • اتاق پیش گرم
• • اتاق ستر.اتاق هچر
• • اتاق نگه داری جوجه های هچ شده
• • اتاق تعویض لباس
• • سرویس بهداشتی

آماده سازی سالن و تجهیزات

قبل از شرع عملیات جوجه کشی، لازم است ساختمان و تجهیزات مربوطه را کاملاً شست و شو داده و ضد عفونی کرد. برای این کار، ابتدا باید سالن، تجهیزات و ماشین های جوجه کشی را با آب ولرم و مواد پاک کننده مخصوص ماشین های جوجه کشی، به طور کامل شسته و تمیز کرد. سپس، ماشین های جوجه کشی را کنترل کرده، روغن کاری نمود و قطعات فرسوده را تعویض کرد. از دیگر اقدامات مهم، کنترل دما و رطوبت دستگاه جوجه کشی و هچر است که می تواند توسط دماسنج و رطوبت سنج انجام شود و در نهایت تمام دستگاهها را باید با فرمالین و پرمنگنات ضدعفونی کرد.

دستگاه جوجه کشی

انتخاب دستگاه جوجه کشي مناسب رمز موفقیت مزارع پرورش شترمرغ مولد می باشد. اگر همه جوانب کار رعایت گرد، اما، دستگاه جوجه کشي شما عملکرد مناسبي نداشته باشد، کلیه زحمات و سرمایه گذاري شما هدر خواهد رفت .بنابراین، دستگاه جوجه کشي، تعیین کننده سرنوشت مزرعه بوده و هرگز نباید در مورد خرید دستگاه مناسب غفلت نمود. براي تعیین ظرفیت دستگاه جوجه کشي، کافي است، تعداد شترمرغ ماده را در عدد 15 ضرب نمائید. به عنوان مثال، اگر شما در مزرعه 100قطعه پرنده ماده دارید، دستگاه شما باید ظرفیت 1500 عدد تخم را داشته باشد. ظرفیت هَ چِ ر، یک ششم ظرفیت سِ تر است. یعني در صورتي که ظرفیت ستر، 1500 عدد باشد، ظرفیت هچر، حداقل باید 250 عدد باشد

شترمرغ مولد

شترمرغ ماده در سن 3-2 سالگی و شترمرغ نر در سن ۴-3 سالگی به بلوغ جنسی کامل می رسد و در صورتی که در شرایط مناسب و با امکانات کافی پرورش داده شوند، بیش از ۴۰ سال باروری خود را حفظ می کنند. در فصل جفتگیری، شترمرغ های نر و ماده با علائم خاصی تمایل خود را به جفتگیری نشان می دهند که در نرها، این علائم شامل قرمزی نوک و ساق پا و در ماده ها بروز رفتارهایی خاص، مانند، بال زدن با بالهایی افتاده، نوک زدن و افتادگی سر می باشد. شترمرغ حدود 6 تا 8 ماه از سال را به تولید مثل می پردازد. این ایام را فصول تولید مثلی می نامند. بقیه سال را که شترمرغ فعالیت تولید مثلی ندارد، فصل استراحت نامگذاری می کنند.

در کشور ما از حدود اسفند ماه فصل تولید آغاز و تا مهر ماه ادامه می یابد. البته شرایط آب و هوایی در جلو انداختن یا به تأخیر انداختن زمان تخم گذاری، تأثیر بسزایی دارد.

دوره تولید مثل

شترمرغ در دوره تولید مثل، معمولاً یک روز درمیان (با استراحت در فواصل زماني معین) تخم گذاری می کند. تجربه نشان مي دهد هرچه ماه هاي گرم سال بیشتر باشد، فصل تولیدمثل شترمرغ نیز طولاني تر مي شود. در بعضي مناطق، این دوره، تا 1۰ ماه طول می کشد و بالغ بر 80 تخم به همراه دارد.

تشکیل گله مولد

اولین گام در ایجاد گله مولد شترمرغ تعیین جنسیت و استفاده از پرندگان نر و ماده با نسبت مناسب است. این نسبت، به ضریب نر و ماده معروف است. در این باره، روشهاي زیادي وجود دارد. انتخاب روش مناسب، به شرایط مختلف و بازده تخم ها در سالهاي گذشته بستگي دارد. به دلیل وجود خصوصیات فیزیولوژیکی پرنده نر و نیز، عدم تحمیل هزینه های مازاد به گله به طور معمول به ازای یک نر، باید دو ماده وجود داشته باشد. اما بر اساس نظر پرورش دهندگان، این ترکیب در مناطق مختلف، متفاوت است. ترکیبات دیگری مانند یک نر و یک ماده، یک نر و سه ماده، دو نر و دو ماده، دو نر و سه ماده می باشد.

تغذیه دوره تخم گذاری

در دوره تخمگذاری، تغذیه به دو روش زیر صورت می گیرد:

1- روش نامحدود: در این روش، مواد خوراکي در سطح مرتع، به طور نامحدود، راحت و ارزان در اختیار مولدها قرار می گیرد و موجب چاقی پرنده نمی شود. بنابراین، پرنده همیشه سیر و آرام و در حالت طبیعي است.

نکته: در این روش اگر خوراک کمتر از مقدار کافي مصرف شود، نیاز غذایي حیوان تأمین نمی شود. عمده ترین علل کاهش مصرف در روش نامحدود، شامل موارد ذیل است:

• • شرایط نامطلوب چراگاه
• • ناکافي بودن غذاي مکمل
• • کیفیت پایین غذاي مکمل مثل داشتن کپک یا مزه ناخوشایند
• • انگل و بیماري
• • عوامل وراثتي در خود مولدها
• • اضطراب

2- روش محدود: خوراک به طور آماده در اختیار حیوان قرار مي گیرد. این روش، در جایي مناسب است که مرتع در دسترس نباشد.

نکته: در روش محدود، باید از مصرف زیاد خوراک، جلوگیري کرد. چرا که باعث چاقي شده واثر زیان باري بر باروري جنسي شترمرغ، چه ماده و چه نر، دارد. همچنین مصرف بالاي پروتیئن موجب اضطراب گرمایي و یا تولید تخمهاي با پوسته خشک مي گردد.

تغذیه دوره استراحت

پس از پایان دوره تولید، پرندگان نر و ماده را از یکدیگر جدا نموده، به این ترتیب علاوه بر ایجاد محیط آرام و بدور از استرس، انگیزه پرندگان را برای شروع دوره تولید افزایش می دهیم. در این دوره، شترمرغ، جیره غذایی مخصوص به خود را دریافت می کند و لازم است پرندگان نر و ماده از یکدیگر دور باشند

تغذیه در دوره استراحت خود به دو دوره تقسیم مي شود:

غالباً مولدها احتیاج به کاهش وزن پیدا مي کنند. این کار تا چند هفته به پایان دوره استراحت انجام مي شود. جیره آن عبارت است از مکمل ویتامیني و معدني به همراه علوفه خشک یا تازه.

نکته: هیچ نوع غله اي به مولدها داده نمي شود، به استثناي موارد: بعد از پرکني، مایه کوبي، نکته: هنگام بیماري یا هواي سرد. در این موارد، حداکثر 3۰۰ گرم غلات به پرنده داده می شود.

که در 2 تا ۴ هفته پایاني دوره استراحت انجام مي گیرد. جیره آن عبارت است از علوفه تازه با ۴۰۰ گرم ذرت یا خوراک داراي 25 درصد غله و نیز مکمل فسفاته.

پر کنی

پس از یک فصل پرورش طولانی ، پرها کاملاً کثیف و فرسوده است و باید جدا شوند. در پر کنی علاوه بر اینکه پرنده می تواند از تمام کنه ها و شپش های روی پر، خلاص شود، فروش آن یکی از روش های تامین درامد برای پرورش دهنده به حساب می آید

پرهای شتر مرغ ۴ مرحله تکاملی را طی می کنند:

• • کرک های پس از بیرون آمدن جوجه از تخم
• • پرهای زمان جوجگی
• • پرهای دوران جوانی
• • پرهای دوران بلوغ

در شش ماهگی پر جوجه ها می ریزد و در 16 ماهگی پر دوران بلوغ آنها می ریزد. پس از آن، در شرایط اقلیمی و مدیریتی مناسب، می توان هر هشت ماه یک بار پر چینی انجام داد

فرم شناسنامه مولد

تهیه شناسنامه برای مولدین، به پرورش دهندگان کمک می کند تا رفتار شترمرغ ها را بهتر مدیریت نمایند و بازدهی بهتری داشته باشند. در تهیه شناسنامه باید به موارد زیر توجه کافی داشت.

• • کیفیت رفتار تولید مثلی پرنده چگونه است؟
• • آیا رقص ویژه تولید مثل، انجام می شود؟
• • حالت فیزیکی معمول در عمل تولید مثلی، رعایت می شود؟
• • تعداد روزهای انجام عمل تولید مثل، چند روز است؟
• • مشخصات تخم های گذاشته شده بر اساس جدول زیر تهیه گردد:

  

• • تخم های بدون نطفه:

  

• • جوجه هاي متولد شده

  

• • تخم هاي با جنین مرده:

  

• • دوره زندگی:

  

• • بیماری ها:

  

• • واکسن های تزریق شده:

  

• • ترکیبات جیره غذایی:

  

ابعاد اقتصادی پرورش شتر مرغ

بسیاری از افراد پرورش دهنده شترمرغ بر این باورند، که در میان تمام حیواناتی که بر روی کره زمین پرورش داده می شوند، هیچ موجودی به اندازه شترمرغ، پرورش اش پر سود نیست. زیرا، تنها حیوانی که می توان از تمام اجزای بدنش برای کاربردهای مختلف استفاده کرد و به درآمد قابل توجهی رسید، شترمرغ است. در بازارهای جهانی، پوست تقریباً 5۰ درصد، گوشت تقریباً ۴5 درصد و پرها تقریباً ۴/۴ درصد درآمد حاصل از پرورش و فروش شترمرغ را به خود اختصاص می دهد.

پوست

چرم حاصل از پوست شتر مرغ، از جمله قیمتی ترین فرآورده های حاصل از این حیوان است. بهترین چرم از شترمرغ، در سنین 14-10 ماهگی بدست مي آید، زیرا در این مرحله، چرم شترمرغ کاملاً شکل گرفته و در عین حال فرسوده و آسیب دیده نشده است.

زیبایی منحصر به فرد، مقاومت، لطافت و استحکام از مشخصات چرم شتر مرغ است. در مقایسه با سایر چرم ها، چربی طبیعی که در پوست شتر مرغ موجود است باعث انعطاف پذیری و مقاومتش در برابر خشکی و ترک خوردگی می شود. لازم است گفته شود، مقاومت چرم شترمرغ، شش برابر مقاومت چرم گاو است. این ویژگی، به همراه لطافت و نرمی قابل توجه و مثال زدنی آن، باعث شده است که این محصول در ردیف پوست های گران قیمت در جهان مانند کروکودیل و ببر بنگال و پوست روباه سفید قطبی، قرارگیرد. امروزه بهره برداری از پوست شترمرغ به یکی از اهداف اصلی تولید این حیوان تبدیل شده است

پرها

پرهای شترمرغ را می توان یک بار در سال برداشت کرد. پرها، برای انواع مختلفی از محصولات استفاده می شود. با توجه به خاصیت الکترواستاتیکی که دارد، جهت استفاده در گردگیر به کار می رود. این گردگیرها جهت تمیز کردن تجهیزات ظریف مثل دوربین، میکرسکوب، کامپیوتر، لوازم تزئینی و گردگیری وسایل منزل و رخت و لباس استفاده می شود.

چشم ها

چشم های شترمرغ، ساختاری شبیه چشم انسان دارد و محققان از این چشم ها در آزمایش های تحقیقاتی خود استفاده می کنند. و حتی در عمل پیوند قرنیه نیز استفاده می شود

تخم شترمرغ

اگر چه تخم شترمرغ، خوراکی است، اما این پوسته های خالی نیز دارای ارزش است. جالب است که بسیاری از مردم آنها را صرفاً به عنوان وسیله تزیینی در خانه نگهداری می کنند. برخی از افراد آنها را رنگ آمیزی کرده و به عنوان یادبودهای مزرعه به فروش می رسانند. همچنین برخی از مردم، از کنده کاری بر روی تخم ها وسایلی نظیر لوازم زینتی، لامپ یا ظرفهای ساده می سازند.

1۷ سانتی متر طول، 1۴ الي 15 سانتیمتر عرض و 1/۴ تا – تخم شترمرغ، به طور متوسط، 19 2/۴ میلی متر ضخامت دارد. وزن تخم شترمرغ حدوداً 11۰۰-19۰۰ گرم بوده که تقریباً 25 برابر تخم ماکیان است. رنگ پوسته تخم شترمرغ، بین سفید و زرد مایل به سفید بوده و شبیه ظروف چینی براق است و سطح آن از خلل و فرج، پوشیده شده است

روغن شتر مرغ

از چربي محوطه شکمي یک شترمرغ، حدود ۴ الي 6 لیتر روغن به دست مي آید. که بدلیل دارا بودن اسیدهاي چرب ضروري امگا 3 و 6 و 9 ( در حقیقت بدن انسان قادر به ساخت این اسیدهاي چرب ضروري و حیاتي نمي باشد) مصرف گسترده اي در صنایع داروئي و آرایشي و بهداشتي دارد. همچنین یکي از موثرترین روغنهاي درماني جهان است که به علت ریز مولکول بودن ( به بیان دیگ،ر اندازه مولکو ل هاي روغن شترمرغ شبیه و هم سایز مولکول هاي چربي پوست بدن انسان است) با سرعت فوق العاده اي پخش و از طریق منافذ پوست کاملاً جذب مي شود

پاها

از پاهای شترمرغ در صنعت دارویی استفاده می کنند. از ساق پای شترمرغ روغنی تهیه می شود که مصارف گوناگونی دارد. این روغن، قوی ترین عنصر موجود در شترمرغ است که استفاده بهداشتی، آرایشی و درمانی دارد و تأثیرش معجزه آساست گوشت شترمرغ شترمرغ با وجود اینکه در گروه پرندگان طبقه بندی می شود، گوشت آن جزء گوشت های قرمز محسوب می شود و نسبت به سایرگوشت های قرمز، کم چرب تر و سالم تر و از لحاظ قابلیت هضم نسبت به گوشت های دیگر، قابلیت جذب بالایی دارد؛ به طوری که 9۰ درصد آن هضم می شود و پس از گوشت ماهی، رتبه دوم را دارد. وقتی صحبت از طعم عالی و سلامتی گوشت می شود، گوشت این پرنده در رده نخست جای می گیرد. گوشت شترمرغ نسبت به گوشت مرغ و بوقلمون (که در مقاله مربوط به بوقلمون راجع به پایین بودن کالری آن سخن گفته شد)، کالری و کلسترول و چربی پایین تری دارد و سرشار از پروتئین است. برعکس مرغ و گوشت های دیگر، این گوشت، به علت توازن، باکتری های مضری همچون سالموندا و یا کُلی را جذب نمی کند. گوشت شترمرغ شبیه گوشت قرمز اما خیلی کم ضررتر است و باعث کاهش فشارخون و بیماری های قلبی می شود. گوشت شترمرغ آنقدر سالم است که می توان آن را جایگزین تمامی گوشت ها کرد.

بازاریابی و فروش محصولات شتر مرغ

در حقیقت بازاریابي باید فصل اول هر مجموعه تالیفی باشد و حتي قبل از اینکه به فعالیت در زمینه پرورش شترمرغ فکر کنید باید وجود تقاضا براي فرآورده هاي شترمرغ را مورد بررسي قرار دهید. بسته به اینکه در چه منطقه ای باشید، معمولاً تقاضا براي گوشت تازه، بیشتر از گوشت منجمد است. لیستي از مراکز فرآوري گوشت شترمرغ در منطقه را تهیه کنید. اطلاع بدست آورید که آیا گوشت شما را مي خرند؟ و یا چه کسي خریدار گوشت شما است؟ بعضي اوقات تجاري وجود دارند که گوشت صادر مي کنند. شما نیاز به بررسي دارید. شاید لازم باشد در برخي از نمایشگاههاي محلي یا ملی حضور یابید. ایجاد مزرعه شترمرغ آسان است. سودآور ساختن سرمایه گذاري، به بازاریابي فرآورده هاي شترمرغ نیاز دارد. بهترین توصیه این است که با مزرعه داران از دیگر مناطق، ملاقاتي داشته باشید و پي ببرید که آنها محصولاتشان را چگونه و به چه قیمتي به فروش رسانده و تقاضاي موجود را بررسي کنید. ممکن است فرآوري و بازاریابي را به عنوان بخشي از برنامه کلي مزرعه در نظر بگیرید. علاوه بر گوشت، نحوه بسته بندي آن نیز مهم است. هنوز مصرف کنندگان نا آگاهي وجود دارند که نحوه پخت گوشت شترمرغ را نمي دانند. این مانع را با آموزش و تهیه دستورالعمل پخت از بین ببرید.

پرنده هاي زنده

برخي ممکن است به قصد فروش پرنده زنده به پرورش اقدام کنند. اگر چه این امر به برگشت سرمایه در کوتاه مدت کمک کرده و مي تواند در آمد بالایي را به همراه داشته باشد، اما باید اتفاقاتي را که در صورت اشباع شدن بازار پرنده زنده و نبود تقاضاي بیشتر براي پرنده زنده رخ مي دهد، مد نظر داشته باشید. باید بررسي کنید که چه کسي و به چه قیمتي خریدار پرنده ها است. این مرحله تجاري شدن است.

بازاریابي پوست شترمرغ

بازار پوست شترمرغ بسیار بي ثبات است. در زمانهایي از سال هیچ کس پوست شما را نمي خرد و در زمانهاي دیگر خریداران براي پوست، صف مي ایستند. نگران نباشید اگر کارها را درست انجام دهید محصول قابل فروشي خواهید داشت. پوست ها باید داراي شکل صحیح بوده و به درستي نگهداري شوند تا ارزش لازم را داشته باشند. در صورت بروز اشکال محصولي براي فروش نخواهید داشت. پوست ها باید در درجه حرارت ۴ تا 1۰ درجه سانتي گراد نگهداري شده و هیچگاه منجمد نشوند. تقاضاي بازار براي پوست پاهاي بزرگ، از قسمت زانو تا نوک پا است. برخي تعاوني ها در دام این طرز فکر مي افتند که با دباغي پوست و فروش محصول نهایي، در آمد بیشتري خواهند داشت. فریب نخورید و این کار را نکنید. پس از صرف مقدار زیادي پول و تحمل درد سرهاي مداوم در اثر سروکله زدن با دباغها و فرآوري کننده ها، تازه باید به فکر فروش تان باشید. پوست نمک سود شده را بفروشید و پولتان را بدون درد سر دریافت کنید.

بازاریابي پر شترمرغ

پتانسیل پنهاني براي بازار یابي پر شترمرغ وجود دارد. همچنانکه رازهاي تمیز کردن و رنگ آمیزي پرهاي شترمرغ آشکار نشده است. از پرهاي شترمرغ مي توان براي انواع مختلف تزئین، نظیر تزئینات گیاهي، طراحي داخلي، لباسهاي محلي و کلاه استفاده کرد یا آنرا به محصولاتي نظیر جاروي پر تبدیل نمود. پر شترمرغ خاصیت آنتي استاتیک دارد که آن را براي صنعت نقاشي اتومبیل، ایده آل مي سازد اما کمتر کسي به چنین بازاري راه پیدا مي کند.

بازاریابي پوسته تخم شترمرغ

در 14 روزگی، تخم ها را از نظر باروري امتحان کنید. تخمهاي غیر بارور را حذف کنید. مي توان محتویات این تخم ها را با ایجاد سوراخ کوچکي در انتهایشان، خالي کرده و داخل آن را ضدعفوني کرد. این پوسته هاي خالي تمیز و سفید رنگ نیز داراي ارزش هستند. جالب است که بسیاري از مردم آنها را صرفاً به عنوان وسیله تزییني در خانه نگهداري مي کنند. برخي از افراد آنها را رنگ آمیزي کرده و به عنوان یادبودهاي مزرعه به فروش مي رسانند. همچنین برخي از مردم از کنده کاري بر روي تخم ها وسایلي نظیر لوازم زینتي، لامپ یا ظرف هاي ساده مي سازند. همچنین، بهتر است در ابتدا بر روي این منبع از در آمد حساب نکنید اما باید بدانید که یک فرآورده قابل فروش دارید.

سایر نظرات

ایده های عجیبی در مورد فروش سایر فرآورده های شترمرغ مشاهده می شود. به عنوان مثال، یک جوجه مرده را می توان به تاکسیدرمی فرستاد. همچنین از پای شترمرغ زیرسیگاری ساخت. این مثالها واقعیت دارند و فقط برای این ذکر شده اند که بدانید در اطرافتان مزرعه داران مبتکری وجود دارند و در بازار رقابت، آن کس برنده است که مبتکرتر باشد

سناریوهای پرورش شترمرغ

به طور کلی می توانیم با سه روش یا سناریو، به پرورش شترمرغ بپردازیم:

• 1- پرواربندی شترمرغ
• 2- پرورش شتر مرغ مولد و تولید تخم شترمرغ
• 3- جوجه کشی شترمرغ

البته سه روش یاد شده، می تواند به طور همزمان در یک واحد پرورش شتر مرغ انجام شود، اما، مستلزم داشتن تجربه زیاد و سرمایه هنگفت است. در ادامه به تشریح و بررسی توجیه اقتصادی هر یک از سناریوهای فوق می پردازیم.

سناریوی اول: پرواربندی شترمرغ

در این روش، پرورش دهنده شترمرغ، جوجه های یک تا دو ماهه را از مزرعه هایی که جوجه کشی شتر مرغ دارند خریداری می کند و پس از چند ماه رسیدگی کردن و مراقبت، آنها را در سنین 8 تا 1۰ ماهگی به فروش می رساند و از این محل درآمد کسب می کند و مجدد این دوره را تکرار می کند. این روش، نسبت به دو روش دیگر، از ریسک کمتری برخوردار است، زیرا شترمرغ های یکی- دو ماهه به بالا، دارای مقاومت بیشتری در مقابل شرایط نامساعد محیطی هستند و نگهداری از آنها نیاز به مهارت و تجربه کمتری نسبت به مراقبت از تخم شترمرغ و جوجه کشی دارد.

در حقیقت، این کم هزینه ترین روش است و برای تازه کارها می تواند جذاب باشد، مخصوصاً اگر پشتیبان حمایت کند و قرارداد خرید مجدد پرنده های پروار شده، وجود داشته باشد.

توجه: نرخ ها و قیمت هایی که در این طرح توجیهی مبنای محاسبات قرار گرفته اند مربوط به سال 1399 است. با توجه به اینکه هر سال با میزانی از تورم قیمت ها روبه رو هستیم، برای سال های آتی، نرخ ها و قیمت هایی که در این نقشه راه آمده است، به اندازه نرخ تورم تغییر خواهد کرد. با این حال از آنجا که غالباً تورم تاثیر یکسانی بر هزینه ها و درآمدهای طرح می گذارد، انتظار می رود تغییر چندانی در درآمد نهایی ایجاد نگردد. به عنوان مثال، اگر نرخ تورم در زمان جاری بیست درصد نسبت به زمان نگارش نقشه راه، افزایش یافته باشد، هزینه های تولید بیست درصد افزایش می یابد. با این حال از آنجا که معمولاً افزایش در هزینه ها با کمی تأخیر به قیمت فروش محصول تولیدی اضافه می گردد، نسبت درآمد ایجاد شده، در مقایسه با درآمد محاسبه شده در این طرح، علیرغم تورم هزینه ها، ثابت باقی می ماند و می تواند مبنای عمل قرار گیرد .

سناریوی دوم: پرورش شترمرغ مولد

در این روش، پرورش دهنده شترمرغ، چند پرنده مولد خریداری می کند و با پرورش آنها، تخم هایشان را به فروش می رساند و از این طریق کسب درآمد می کند. البته این روش، نسبت به روش اول، از ریسک بیشتری برخوردار است و تجربه بیشتری می طلبد.

توجه: نرخ ها و قیمت هایی که در این طرح توجیهی مبنای محاسبات قرار گرفته اند مربوط به سال 1399 است. با توجه به اینکه هر سال با میزانی از تورم قیمت ها روبه رو هستیم، برای سال های آتی، نرخ ها و قیمت هایی که در این نقشه راه آمده است، به اندازه نرخ تورم تغییر خواهد کرد. با این حال از آنجا که غالباً تورم تاثیر یکسانی بر هزینه ها و درآمدهای طرح می گذارد، انتظار می رود تغییر چندانی در درآمد نهایی ایجاد نگردد. به عنوان مثال، اگر نرخ تورم در زمان جاری بیست درصد نسبت به زمان نگارش نقشه راه، افزایش یافته باشد، هزینه های تولید بیست درصد افزایش می یابد. با این حال از آنجا که معمولاً افزایش در هزینه ها با کمی تأخیر به قیمت فروش محصول تولیدی اضافه می گردد، نسبت درآمد ایجاد شده، در مقایسه با درآمد محاسبه شده در این طرح، علیرغم تورم هزینه ها، ثابت باقی می ماند و می تواند مبنای عمل قرار گیرد .

سناریوی سوم - جوجه کشی شترمرغ

در این سناریو، پرورش دهنده شترمرغ، ابتدا تاسیسات و تجهیزات لازم برای جوجه کشی را فراهم می کند و سپس با خرید تخم نطفه دار شترمرغ و تبدیل آنها به جوجه، کسب درآمد می کند. در این روش، پرورش دهنده، جوجه ها را تا یک ماهگی بزرگ می کند و سپس آنها را به فروش می رساند. این روش نسبت به دو روش قبلی، از ریسک بسیار بیشتری برخوردار است و نیاز به تجربه بیشتری نیز دارد.

توجه: نرخ ها و قیمت هایی که در این طرح توجیهی مبنای محاسبات قرار گرفته اند مربوط به سال 1399 است. با توجه به اینکه هر سال با میزانی از تورم قیمت ها روبه رو هستیم، برای سال های آتی، نرخ ها و قیمت هایی که در این نقشه راه آمده است، به اندازه نرخ تورم تغییر خواهد کرد. با این حال از آنجا که غالباً تورم تاثیر یکسانی بر هزینه ها و درآمدهای طرح می گذارد، انتظار می رود تغییر چندانی در درآمد نهایی ایجاد نگردد. به عنوان مثال، اگر نرخ تورم در زمان جاری بیست درصد نسبت به زمان نگارش نقشه راه، افزایش یافته باشد، هزینه های تولید بیست درصد افزایش می یابد. با این حال از آنجا که معمولاً افزایش در هزینه ها با کمی تأخیر به قیمت فروش محصول تولیدی اضافه می گردد، نسبت درآمد ایجاد شده، در مقایسه با درآمد محاسبه شده در این طرح، علیرغم تورم هزینه ها، ثابت باقی می ماند و می تواند مبنای عمل قرار گیرد .

باتوجه به اینکه در طول سال، چهار دوره جوجه کشی وجود دارد، درآمد یک دوره را ضرب در چهار می کنیم تا درآمد سال بدست آید:

12.760.334 * 4 = 51.041.336

با توجه به اینکه در این طرح کسب و کار، دو نفر مشارکت داشته اند، هر کدام از آن ها به طور میانگین حدود یک میلیون و چهارصد و شصت هزار تومان درامد خالص خواهند داشت

شروع یک کسب و کار جدید، همواره با ریسک هایی روبرو است که بر پایداری آن کسب و کار اثرگذاری مستقیم دارد. یکی از روش های کاهش ریسک ها، آموزش کارآفرین با توجه به مشخصات شایستگی ها و توانمندی های مورد نیاز برای عملکرد موثر در محیط کار است. بنابراین، ضروری است تا نقشه راهی دقیق و منطبق بر نیازها برای دستیابی به این شایستگی ها و توانمندی ها طراحی و اجرا گردد. سازمان فنی و حرفه ای کشور، با تدوین دستورالعمل دوره آموزشی «مدیر واحد پرورش شترمرغ» سرفصل ها و زمان مورد نیاز در بخش آموزش نظری و عملی را تدوین و منتشر نموده است. ضروری است متقاضیان و داوطلبان ایجاد کسب و کار پرورش شتر مرغ، دوره ای کاملاً منطبق بر این دستورالعمل گذرانده و امتیاز لازم را در ارزشیابی پایان دوره کسب نمایند. سرفصل های اصلی و همچنین زیرشاخه های هر فصل به همراه زمان مورد نیاز آموزش عملی و نظری و تجهیزات، ابزار، مواد مصرفي و منابع آموزشي در جداول ذیل بیان گردیده است.